مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) یک روش آماری است که برای بررسی روابط بین متغیرهای مشاهده شده و پنهان استفاده می شود. متغیرهای مشاهده شده، متغیرهایی هستند که می توان آنها را مستقیماً اندازه گیری کرد، مانند نمرات آزمون یا پاسخ های پرسشنامه. متغیرهای پنهان، متغیرهایی هستند که نمی توان آنها را مستقیماً اندازه گیری کرد، اما می توان آنها را از طریق متغیرهای مشاهده شده استنتاج کرد، مانند هوش یا عزت نفس.

مدل سازی معادله ساختاری چیست؟

مدل معادلات ساختاری (SEM) تحلیل چند متغیری بسیار نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری است که به محقق امکان می دهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون رابه طور همزمان مورد آزمون قرار دهد.

مدل سازی معادله ساختاری دیدگاهی است که در آن الگوهای فرضی از ارتباطات مستقیم و غیر مستقیم در میان یک مجموعه از متغیرهای مشاهده شده و پنهان بررسی می شود.

کاربرد اصلی آن در موضوعات چند متغیره ای است که نمی توان آنها را به شیوه دو متغیری با در نظر گرفتن هربار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته انجام داد.

تعریف SEM

مدل معادله ساختاری اساسا تركیب مدل های مسیر و مدل های تحلیل عاملی تاییدی است.
تحلیل مسیر بطور کامل با متغیرهای آشکار تعریف شده است اما در آن چند متغیر مستقل آشکار و چند متغیر وابسته آشکار بکار می رود و رابطه علی بین مجموعه ای از متغیرهای مستقل و وابسته را ارزیابی می کند.

تحلیل عاملی شامل متغیرهای آشکاری است که فرض شده یک یا چند متغیر پنهان را اندازه گیری می کند.
SEM هر دو مدل فوق را شامل می شود.

اصطلاحات مورد نیاز

دو نوع اصلی متغیر ها:
متغیر پنهان (سازه ها یا عامل ها): متغیر هایی که نمی توان آنها را مستقیما مشاهده یا مورد سنجش قرارداد
متغیر آشکار(مشاهده شده): متغیر هایی که به منظور تعریف یا استنباط در مورد متغیر پنهان به کار می بریم.

متغیرهای وابسته و مستقل

متغیرها چه آشکار و چه پنهان ,همچنین می توانند به عنوان متغیرهای مستقل و وابسته تعریف شوند.
متغیر مستقل (برون زا): متغیرهایی هستند که تحت تاثیر متغیرهای موجود درمدل نیستند.
این متغیرها حداقل یک مسیر به متغیر دیگر وارد می کنند.
متغیر وابسته (درون زا): متغیرهایی هستند که مقادیر آنها توسط مدل برآورد می شود.
این متغیرها حداقل یک مسیر را از متغیر دیگر دریافت می کنند.
یک معادله ساختاری برای هر متغیر درون زا وجود دارد.
متغیرخطا (مزاحم) : نقش مشابهی با خطا در مدل رگرسیون تک معادله ای بازی می کند.
نیازی نیست که استقلال این خطاها را در مدل ساختاری فرض کنیم.

مراحل مدلسازی معادلات ساختاری

1) تدوین مدل
تدوین مدل شامل به کار بردن کلیه نظریه های مرتبط، پژوهش ها و اطلاعات در دسترس وطرح مدل نظری است.
به بیان دیگر تدوین مدل تصمیم در این باره است که :
چه متغیرهای پنهان و آشکاری می بایست در مدل وارد شوند؟
این متغیرها چگونه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم آن ها بر هم چگونه است؟

2)تشخیص مدل
در مساله تشخیص این سوال مطرح می شود: آیا بر اساس داده های نمونه ای(شامل شده درماتریس کواریانس نمونه ای(s و مدل نظری (تعریف شده بوسیله ماتریس کواریانس جامعه یا Σ )، می توان مجموعه منحصر به فردی از برآورد پارامتر ها یافت؟

3) برآورد پارامترها:
دراین بخش شیوه های مختلف برآوردپارامترهابررسی می شودکه همان برآوردپارامترهای جامعه دریک مدل معادله ساختاری است.
ماخواهان بدست آوردن برآوردهایی برای هریک ازپارامترهای تعیین شده درمدل هستیم که ماتریس نظری Σ راتولید می کند.
دراین روش هاازیک تابع معیار(مانند حداقل مربعات وزنی,حداقل مربعات تعمیم یافته وحداکثردرستنمایی) که تفاوت بین ∑ وS رااندازه می گیرداستفاده می کنند.

4) آزمون مدل:
هنگامی كه یك مدل به طور مناسبی مشخص شد و داده ها به طور صحیح وارد گردیدند،برازش داده ها به مدل فرضی را باید ارزیابی نمود. تعدادی آزمون برای ارزیابی این موضوع كه مدل تا چه حد روابط مشاهده شده ی بین متغیرهای قابل اندازه گیری را توصیف می نماید، به كار می روند.
برنامه های کامپیوتری مختلف شاخص های مختلفی راارائه می دهندوهیچ توافقی دراین موضوع که کدام یک ازآنهابهترین هستند وجودندارد.

5) اصلاح مدل:
اگر برازش یک مدل نظری به قوتی نبود که انتظار داشتیم، آنگاه گام بعدی،اصلاح مدل وارزیابی مدل جایگزین و اصلاح شده است.