تحقیقات در علوم و مطالعات انسانی به شیوه‌های متعددی انجام می‌ شوند، و روش‌های تحقیق نیز بسیار گوناگون هستند. انواع تحقیقات شامل تحقیقات کمّی و کیفی، تحقیقات تجربی، کتابخانگی، میدانی و آزمایشگاهی می‌شوند. تحقیق کمّی با استفاده از ابزارها و روش‌های آماری به جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها می‌پردازد و به مقایسه و توصیف پدیده‌ها می‌پردازد. در مقابل، تحقیق کیفی با تاکید بر تفسیر و توصیف عمقی و تجربی پدیده‌ها، از روش‌های مصاحبه، مشاهده و تحلیل محتوا استفاده می‌کند.

تحقیقات تجربی در محیط‌های کنترل‌شده و با اعمال متغیرهای مستقل برای بررسی اثرات بر متغیرهای وابسته به کار می‌روند. تحقیقات کتابخانگی بر اساس تحلیل و بررسی منابع و مطالب موجود در اسناد و منابع مکتوب انجام می‌شود، در حالی که تحقیقات میدانی با مطالعه و مشاهده مستقیم واقعیت‌های محیطی انجام می‌شود. در نهایت، تحقیقات آزمایشگاهی به تجربه و اعمال شرایط کنترل‌شده در محیط آزمایشگاهی به‌منظور بررسی علل و اثرات مختلف می‌پردازند. هر یک از این روش‌های تحقیق برای موضوعات و مقاصد مختلفی مناسب هستند و پژوهشگران بر اساس نیاز و هدف خود از آن‌ها استفاده می‌کنند.

انواع تحقیق از نظر هدف

تحقیقات، از نظر هدف، به دو دسته اساسی تقسیم می‌شوند: تحقیق بنیادی و تحقیق کاربردی. تحقیق بنیادی، به دنبال افزایش دانش عام و تئوری‌پردازی است. در این نوع تحقیق، پژوهشگران به دنبال پاسخ به سوالات اساسی و اصولی هستند و بیشتر تمرکزشان بر روی ارتقاء دانش علمی و توسعه نظریه‌ها و مفاهیم است.

به عبارت دیگر، تحقیق بنیادی به تولید دانش برای دانش است. از سوی دیگر، تحقیق کاربردی به تطبیق و استفاده عملی از دانش بنیادی برای حل مسائل عملی و پیشرفت‌های تکنولوژیک و اجتماعی متمرکز است. این نوع تحقیق به برنامه‌های کاربردی و تاثیرات عملی دانش در حوزه‌های مختلف می‌پردازد و به حل مشکلات و بهبود زندگی انسان‌ها می‌پردازد. به طور خلاصه، تحقیق بنیادی به تولید دانش برای دانش‌آموزی می‌پردازد، در حالی که تحقیق کاربردی به تبدیل دانش به راهکارهای عملی و مفید برای جامعه می‌پردازد.

انواع تحقیقات بر اساس نحوه جمع آوری داده

تحقیقات آزمایشی
تحقیقات غیر آزمایشی

انواع تحقیقات غیر آزمایشی

تحقیقات توصیفی

مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده های مورد بررسی می باشد.
تحقیق توصیفی، آنچه را که هست توصیف و تفسیر می کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول، فرایندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد.

تمرکز آن در درجه اول به زمان حال است، هر چند غالباً رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می شوند، مورد بررسی قرار می دهد.
بیشتر تحقیقات مدیریتی در این دسته از تحقیقات قرار می گیرند این نوع تحقیق به دنبال یافتن سوالاتی از این دست می باشد:

میزان تغییرات انگیزشی کارکنان در سازمان x چگونه می باشد؟
عوامل مؤثر بر موفقیت پروژه های ERP چیست؟

تحقیق پیمایشی

پیمایش (survey) روشی در تحقیق است که فراتر از یک فن خاص در گردآوری داده است و هدف آن اکتشافی، توصیفی و یا تبیینی است هر چند عمدتاً در آن از پرسشنامه استفاده می شود.

تحقیق پیمایشی برای بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه آماری مورد استفاده قرار می گیرد.
برای پاسخ به سوالاتی چون “ماهیت شرایط موجود چگونه است؟“، “چه رابطه ای میان رویدادها وجود دارد؟” مورد استفاده قرار گیرد.
در این روش داده ها می تواند در یک مقطع زمان گردآوری شود و یا اینکه در طول زمان و در زمان های مختلف جمع شود.

تحقیق همبستگی (Correlation)

آیا رابطه ای بین دو یا چند متغیر کمّی (قابل سنجش) وجود دارد و اگر این رابطه وجود دارد اندازه و حد آن چقدر است؟
هنگامی بکار می رود که تعداد متغیرهای بازیگر در موقعیت آزمایش زیاد باشد، به طوری که از طریق روش تحقیق تجربی، کنترل و دستکاری آنها امکان پذیر نباشد.
در این روش الزاماً روابط علّت و معلولی شناسایی نمی شود بلکه فقط هدف آن است که مشخص شود کدام متغیر با کدام متغیر دیگر به طور نسبی در جهت مثبت یا منفی همگام است.

انواع تحقیقات همبستگی

همبستگی دو متغیری:
در مطالعات همبستگی دو متغیری هدف بررسی رابطه دو به دو متغیرهای موجود در تحقیق است.

تحلیل رگرسیون:

در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی تغییرات یک یا چند متغیر وابسته با توجه به تغییرات متغیرهای مستقل است. در تبیین روابط علَی-معلولی استفاده میشود.

تحلیل ماتریس همبستگی یا کوواریانس:

از مجموعه همبستگی های دو متغیری متغیرهای مورد بررسی در جدولی به نام ماتریس همبستگی یا کوواریانس استفاده می شود.
از جمله این تحقیقات تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری است.
در تحلیل عاملی هدف تلخیص مجموعه ای از داده ها یا رسیدن به متغیرهای مکنون (سازه) و در مدل معادلات ساختاری آزمودن روابط ساختاری مبتنی بر نظریه ها و یافته های تحقیقاتی موجود است.

اقدام پژوهی (Action Research)

معادل با چرخه PDCA دمینگ
پس از تعریف موقعیت برای حل مساله برنامه ریزی شده، این برنامه ریزی به مرحله اجرا در می آید، نتایج حاصله بررسی شده و در صورت انحراف مورد بازبینی و اصلاح قرار می گیرد.

به وسیله اقدامات متعددی که صورت و مورد بازبینی قرار می گیرد نتایج حل مساله به طور مستمر بهبود می یابد.
این روش به دنبال اثبات فرضیه نیست و توجه پژوهشگر به جنبه های پژوهش بر اساس استدلال عملی استوار است نه بر استدلال های فنی. به همین منظور از ترکیبی از روشهای کمّی و کیفی بهره می برد.

بکارگیری روش های نوین تولید
روش های مختلف آمورش پرسنل

بررسی موردی (Case Study)

با مشاهده تمامی جوانب یک پدیده ملموس در ارتباط با دیگر پدیده های مرتبط شناخت جامعی از آن پدیده ها فراهم آید.
این واحد مورد مطالعه ممکن است یک فرد، یک فامیل، یک گروه، یک مؤسسه اجتماعی، یا یک جامعه باشد.
به علت محدودیت واحد مورد مطالعه، محقق قادر خواهد بود تا به مطالعه و بررسی دقیق و عمیق از متغیرهای مهم، روال تغییرات و کنش و واکنش های آنها در مراحل مورد نظر دست یابد.

به خاطر محدودیت در تعداد واحدهای مورد مطالعه، نمی توان یافته های این دست از پژوهش ها را به گروهی که متعلق به آن است تعمیم داد مگر آنکه در این زمینه بخصوص، تحقیقات پیگیر و مناسب و انتخاب نمونه ها به طور صحیح و منطقی اساس کار باشد.

تحقیق علّی- مقایسه ای
پژوهشگر به دنبال کشف و بررسی روابط بین عوامل و شرایط خاص یا نوعی رفتار که قبلاً وجود داشته یا رخ داده از طریق مطالعه نتایج حاصل از آنهاست.
پژوهشگر در پی بررسی امکان وجود روابط علّت و معلولی از طریق مشاهده و مطالعه نتایج موجود و زمینه قبلی آنها به امید یافتن علّت وقوع پدیده یا عمل است.