پاورپوینت تصمیم گیری چند معیاره فرآیند پیچیده ای است که در آن تصمیم ها بر اساس بررسی و ارزیابی معیارهای متعدد و متنوع اتخاذ می شوند. این روش تجزیه و تحلیل دقیقی از گزینه ها و اثرات مختلف آنها را فراهم می کند. تصمیم گیری چند معیاره می تواند در مواقعی که تصمیمات حساسی اتخاذ می شود به بهبود تصمیمات و انتخاب های موثر کمک کند.
مفاهیم کلی تصمیم گیری چند معیاره
ذهن محققین در از دهه های اخیر (1970) معطوف به مدل های چند معیاره (MCDM) برای تصمیم گیری های پیچیده گردیده است.
در این تصمیم گیری ها به جای استفاده از یک معیار سنجش بهینگی، از چندین معیار سنجش ممکن استفاده می گردد.
برای مثال، در زندگی شخصی یک فرد در انتخاب شغل، وجهه شغل، محل انجام کار، حقوق و دستمزد، فرصت‌های پیشرفت، شرایط کاری و غیره را به عنوان معیار در نظر می گیرد.
اتومبیلی که یک فرد در نظر دارد خریداری کند، به معیارهائی مانند قیمت، مدل، ایمنی، راحتی، میزان مصرف سوخت، قابلیت اطمینان و … بستگی دارد.
درانتخاب همسر نیز معیارهای زیادی می‌تواند مورد بررسی و توجه قرارگیرد، اینها مسائل شخصی بودند.
در زمینه مسائل سازمانی به عنوان مثال درانتخاب استراتژی یک سازمان معیارهایی از قبیل میزان درآمد سازمان طی یک دوره، قیمت سهام سازمان، سهم بازار، تصویر سازمان در جامعه و … می‌توانند مهم باشند.
در زمینه مسائل عمومی یک جامعه، به عنوان مثال برنامه توسعه منابع آبی می‌تواند بر اساس معیارهائی مانند هزینه، احتمال کمبود آب، انرژی (میزان استفاده مجدد از آن)، استفاده از جنگل و زمین، کیفیت آب، حفاظت از مواد غذایی و … صورت گیرد، یعنی این موارد به عنوان معیارها مد نظر قرار گیرند.
در زمینه مسائل دولتی، به عنوان مثال بخش حمل و نقل کشوری باید سیستم حمل و نقل را به گونه‌ای طراحی کند که زمان سفر، تاخیرات، هزینه های حمل و نقل ، تصادفات و… حداقل شود.
در صنایع نظامی انتخاب سیستم مناسب پرتاب یک موشک در نیروی هوائی بر حسب معیارهائی نظیر انتخاب سرعت، دقت، قابلیت اطمینان، میزان آسیب پذیری و … سنجیده می شود.
تصمیم گیری چند معیاره
روشهای تصمیم‌گیری چند معیاره به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
مدلهای تصمیم‌گیری چند هدفه( MODM)
مدلهای تصمیم‌گیری چند شاخصه (MADM)
(MODM) Multiple Objective Decision Making
(MADM) Multiple Attributive Decision Making
تفاوت این مدلها در چیست؟
در MODM معیارها و اولویت های آنها مشخص می باشد ولی در MADM چند آلترناتیو داریم و چند معیار خواهیم داشت.
در MODM به دنبال طراحی جواب کارا هستیم ولی در MADM به دنبال انتخاب جواب برتر نسبت به سایر گزینه ها هستیم.
مدلهای تصمیم‌گیری چند هدفه MODM
این مدلهای تصمیم‌گیری چندین هدف به طور همزمان جهت بهینه شدن را مورد توجه قرار می‌‌گیرند.
مقیاس سنجش برای هر هدف ممکن است با مقیاس سنجش برای بقیه اهداف متفاوت باشد. مثلا یک هدف حداکثر کردن سود است که بر حسب واحد پول سنجش می‌شود و هدف دیگر حداقل استفاده از ساعات نیروی کار است که بر حسب ساعت سنجش می‌شود.
گاهی این اهداف در یک جهت نیستند و به صورت متضاد عمل می‌کنند. مثلا تصمیم‌گیرنده از یک طرف تمایل دارد رضایت کارکنان را افزایش دهد و از طرف دیگر می‌خواهد هزینه‌های حقوق و دستمزد را حداقل کند.
تصمیم گیری چند شاخصه MADM
در این مدلها، انتخاب یک گزینه از بین گزینه‌های موجود مد نظر است.
در یک تعریف کلی تصمیم‌گیری چند شاخصه به تصمیمات خاصی (از نوع ترجیحی) مانند ارزیابی، اولویت‌گذاری و یا انتخاب از بین گزینه‌های موجود (که گاه باید بین چند شاخص متضاد انجام شود) اطلاق می‌گردد.
انواع مختلفی از مسائل MADM وجود دارند که تمامی آنها در خصوصیات زیر مشترکند :
الف -گزینه ها
در این مسائل گزینه های مشخص باید مورد بررسی قرار گرفته و در مورد آنها اولویت‌گذاری، انتخاب و یا رتبه بندی صورت گیرد.
تعداد گزینه‌های مورد نظر می‌تواند محدود و یا خیلی زیاد باشند. برای مثال، یک تولید کننده اتومبیل ممکن است فقط چند گزینه محدود برای انتخاب محل تولید اتومبیل داشته باشد، ولی یک دانشگاه درجه یک انتخاب دانشجو خود را از بین هزاران متقاضی می‌تواند انجام دهد.
گاهی بجای گزینه مترادف‌های آن مانند انتخاب، استراتژی، اقدام، کاندیدا و غیره بکار می‌رود
ب – شاخصهای چندگانه
هر مساله MADM چندین شاخص دارد که تصمیم‌گیرنده، باید در مساله آنها را کاملاً مشخص کند و تعداد شاخصها بستگی به ماهیت مساله دارد.
برای مثال، در یک مساله خرید اتومبیل اگر قرار به ارزیابی چند اتومبیل باشد شاخصهای مختلف قیمت، میزان سوخت مصرفی، نحوه ضمانت و ساخت ممکن است مد نظر باشند .
در یک مساله جایابی برای طرح کارخانه 100 شاخص و یا بیشتر می‌توانند مد نظر باشند.
واژه شاخص به صورت واژگان دیگری از قبیل اهداف یا معیارها قابل بیان است.
ج – واحدهای بی مقیاس
هر شاخص نسبت به شاخص دیگر دارای مقیاس اندازه‌گیری متفاوتی است. لذا جهت معنا دار شدن محاسبات و نتایج از طریق روشهای علمی اقدام به بی‌مقیاس کردن داده‌ها می‌شود به گونه‌ای که اهمیت نسبی داده‌ها حفظ گردد.
د- وزن شاخصها
تمامی روشهای MADM مستلزم وجود اطلاعاتی هستند که بر اساس اهمیت نسبی هر شاخص بدست آمده باشند.
این اطلاعات معمولا دارای مقیاس ترتیبی یا اصلی هستند.
وزنهای مربوط به شاخصها می‌تواند مستقیما توسط تصمیم‌گیرنده و یا به وسیله روشهای علمی موجود به معیارها تخصیص داده شود. این وزنها اهمیت نسبی هر شاخص را بیان می‌کنند.
مراحل تصمیم‌گیری چند شاخصه
تعیین هدف تصمیم گیری
تهیه فهرست شاخصهای تصمیم
خلاصه کردن شاخصهای تصمیم
شناسایی گزینه‌ها/ راهکارها
تشکیل ماتریس تصمیم گیری
تعیین اوزان شاخصهای تصمیم
مقایسه گزینه‌ها باشاخصهای تصمیم
ارزیابی و انتخاب گزینه نهایی
فهرست مطالب
مفاهیم کلی تصمیم‌گیری چند معیاره
تصمیم‌گیری چند معیاره
تفاوت این مدلها در چیست؟
مدلهای تصمیم‌گیری چند هدفه
تصمیم گیری چند شاخصه
مراحل تصمیم‌گیری چند شاخصه
روش تبدیل شاخص های کیفی به مقادیر کمی
روشهای تعیین ضریب اهمیت شاخصها
تصمیم گیری با معیارهای چندگانه
انواع مختلف روشهای MADM از نظر نحوه کاربرد