مقدمه :
در فرایند مدل سازی و حل مسائل برنامه ریزی خطی، تمرکز به طور اصلی بر روی هدف هایی همچون بیشینه سازی سود یا کمینه سازی هزینه قرار می‌گیرد. اما در واقعیت جهان، بسیاری از موقعیت های تصمیم‌گیری نمی‌توانند به سادگی به یک هدف ساده تقلیل یابند. اکثر سازمان‌ها علاوه بر بیشینه سازی سود یا کمینه‌سازی هزینه، اهداف متعددی دارند از جمله استحکام نیروی انسانی، افزایش سهم بازار، کنترل افزایش قیمت‌ها و غیره.
برای مدل‌سازی و حل مسائلی که نیاز به در نظر گرفتن اهداف و آرمانهای متعدد دارند، یک رویکرد موثر به نام “برنامه ریزی آرمانی” به وجود آمده است. برنامه‌ریزی آرمانی، انعطاف بیشتری نسبت به برنامه‌ریزی خطی دارد و به تصمیم‌گیرندگان اجازه می‌دهد تا اهداف متضاد را در نظر بگیرند و به دلخواه خود اولویت‌دهی کنند. این روش بهینه‌سازی به تعداد متغیرهای مختلفی که به عنوان اهداف مطرح می‌شوند، پاسخ می‌دهد و تصمیم‌گیرندگان می‌توانند از بین این پاسخ‌ها راهکار مناسبی را انتخاب کنند.
ویژگی مهم برنامه‌ریزی آرمانی این است که اهداف با توجه به اهمیت و ترتیب اولویتی که توسط تصمیم‌گیرندگان تعیین می‌شوند، مدل‌سازی می‌شوند و بهینه‌سازی انجام می‌شود. این به این معناست که تصمیم‌گیرندگان نیاز دارند اهداف خود را به شکل مطلوبی با هم تطابق دهند، زیرا ممکن است تحقق همه اهداف به صورت همزمان غیرممکن باشد. در نتیجه، برنامه‌ریزی آرمانی به تصمیم‌گیرندگان این امکان را می‌دهد که به جای تضاد اهداف، به تعداد مطلوبی از آرمان‌ها رسیدگی کنند.
برنامه‌ریزی آرمانی شامل مدل‌سازی اهداف چندگانه با استفاده از توابع هدف، محدودیت‌های خطی یا غیرخطی، و متغیرهای پیوسته و گسسته می‌شود. این روش، نه تنها در حل مسائل برنامه‌ریزی خطی بلکه در موارد غیرخطی نیز کارآمدی دارد.
برنامه‌ریزی آرمانی به وجود آمده توسط چارنس و کوپر در سال ۱۹۶۷ به‌منظور حل مشکلات تضاد اهداف در برنامه‌ریزی خطی. این روش پس از آن توسط لی با نظریه برنامه‌ریزی آرمانی و ترتیب‌بندی اهداف ترتیبی گسترش یافت. ایگنیزیو همچنین با ارائه دستورالعمل‌های برنامه‌ریزی آرمانی با متغیرهای صحیح و غیرخطی به پیشرفت این روش کمک کرد.
مفاهیم و واژه های برنامه ریزی آرمانی
به منظور ایجاد درکی روشن از برنامه ریزی آرمانی، آشنایی با مفاهیم و واژه های زیر ضروری است .
هدف : عبارتی کلی است که نشان دهنده ی علا یق تصمیم گیرنده در مواردی مانند کمیته سازی هزینه با بیشینه سازی سهم بازار می باشد.
سطح مطلوب عددی (سطح تمایل): تصمیم گیرنده برای هر هدف، یک سطح مطلوب عددی تعیین می نماید که برای نسبت دادن یا تغییر شکل اهداف به آرمانهای عدد به کار می رود.
آرمان : هدف مرتبط با هر سطح مطلوب عددی را آرمان می نامند.
فهرست مطالب
مقدمه :
مفاهیم و واژه های برنامه ریزی آرمانی
فرمول بندی مدل های برنامه ریزی آرمانی
مدل تک آرمانی :
محدودیت آرمانی
مدل چند آرمانی – آرمان هایی با اولویت مساوی
روش های حل مسائل برنامه ریزی آرمانی
روش حل ترسیمی
منابع :