فساد یکی از چالش های جدی در نظم اداری جوامع جهانی به شمار می آید که به عنوان یک سرطان اجتماعی شناخته می شود. این پدیده نه تنها به اقتصاد و توسعه پایدار زیان می رساند بلکه اعتماد عمومی به نظام ادرای را نیز تضعیف می کند. پیشگیری از فساد و ارتقاع سلامت نظام اداری به عنوان یک اولویت اساسی در جهت بهبود عملکرد دولت ها و سازمان های عمومی در سطح جهانی شناخته می شود. این پاورپوینت به بررسی اهمیت پیشگیری از فساد و تاثیر آن بر ارتقاء سلامت نظام اداری می پردازد.
مفهوم کلی فساد در نظام اداری
مفهوم کلی فساد در نظام اداری به ارتکاب عملکردهای نادرست ، نقص اصول اخلاقی و قوانین ، و سوء استفاده از مقام و قدرت در سازمان ها و نهادهای عمومی اشاره دارد. این عمل ها می توانند شامل دریافت رشوه ، اختلاس ، تبانی ، تداخل در امور دولتی برای منافع شخصی و هر نوع فعالیتی باشند که موجب آسیب به اخلاق ، عدالت ، شفافیت و عملکرد موثر نظام اداری می شود.
اقدامات مأموران دولتی که با هدف انتفاع و بهره‌برداری برای خود و یا اشخاص دیگر و یا در قبال دریافت مال برای خود و یا اشخاص دیگر صورت می‌گیرد از طریق
- نقض، تغییر و تفسیر قوانین، مقررات، ضوابط اداری به نفع خود یا دیگران
- خودداری ،کند کاری و یا کوتاهی در انجام وظایف قانونی به نفع ارباب رجوع
- تسهیل و یا تسریع غیر عادی در انجام کار برای اشخاص معین در مقایسه با دیگران
- ارائه اطلاعت و اسناد طبقه بندی شده به اشخاص حقیقی یا حقوقی که قانونا حق دریافت آنها را ندارند.
اهمیت پیشگیری از فساد در نظام اداری
پیشگیری از فساد در نظام اداری به عنوان یک اصل بنیادی تاثیر بسزایی بر عملکرد و اعتمادبه نظام دولتی دارد. این اهمیت شامل افزایش شفافیت ، کاهش هزینه های اقتصادی ناشی از فساد، تقویت اعتماد عمومی ، و توسعه کارایی نظام اداری می شود. با پیشگیری از فساد امکان جلب سرمایه گذاری ها ، توسعه پایدار و تقویت عدالت اجتماعی ممکن می شود این تاثیرات مثبت پیشگیری از فساد ، تبدیل آن به یک اولویت برای نظام اداری و جامعه را می کنند.
مهارت ها و ابزارهای پیشگیری از فساد
مهارت ها و ابزارهای پیشگیری از فساد در نظام اداری مهم هستند. این شامل توانایی هایی مانند تحلیل ریسک ، تدوین سیاست ها و دستورالعمل های پیشگیری، تعلیم اخلاقیات ، افشای اطلاعات، نظارت موثر، و توسعه فناوری اطلاعاتی می شود. این مهارت ها به کارکنان و مدیران کمک می کنند تا فساد را شناسایی کرده و مانع از آن شوند و محیط شفاف و مسئولیت پذیری ایجاد کنند. از ابزارها و سیستم های نرم افزاری نیز برای مانیتورینگ و گزارش دهی فساد بهره برداری می شود این ابزار ها تاکید بر توسعه فرهنگ پیشگیری از فساد در سازمان ها دارند.
افزایش شفافیت در عملکرد نظام اداری
افزایش شفافیت در عملکرد نظام اداری به تقویت اعتماد عمومی ، کاهش فساد، و بهبود عملکرد سازمان ها منجر می شود. این اقدام با انتشار اطلاعات مرتبط با تصمیمات ، بودجه ها ، و اجرای سیاست ها به عموم افراد نه تنها اطلاعات مالی و اداری را شفاف می کند بلکه توانایی نظارت شهروندان را افزایش می دهد. این رویکرد باعث کاهش فساد ، اختلافات ، و ایجاد فرصت برابر در توضیع منابع عمومی می شود.
برای دستیابی به افزایش شفافیت نیاز به تدوین قوانین شفافیت ، استفاده از فناوری اطلاعاتی برای انتشار داده ها و ترویج فرهنگ شفافیت داریم. این اقدامات باعث تقویت نظام اداری ، افزایش اعتماد مردم به دولت و تحقق عدالت اجتماعی می شوند.
چالش ها و موانع در پیشگیری از فساد
پیشگیری از فساد ممکن است با چالش ها و موانعی مواجه شود این مشکلات شامل :
- فهم نادرست از فساد : تفاوت در تفسیر فساد و مفهموم آن در اجتماع های مختلف می تواند به عدم مشارکت مردم و سازمان ها در پیشگیری از ان منجر شود.
- فشارهای سیاسی : تاثیرات و فشارهای سیاسی بر روی نظام قضایی و اداری می تواند تعقیب و مجازات مقامات فاسد جلوگیری کند.
- کمبود منابع مالی : برای تدوین و اجرای برنامه های پیشگیری از فساد نیاز به منابع مالی داریم که بسیاری از کشورها محدودیت هایی دارند.
- سیاست های نادرست : تدابیر نادرست و نقص ها در سیاست گذاری ممکن است به تشویق اقدامات پیشگیرانه منجر شود.
- فساد سیستمی : وجود فساد در تمامی سطوح نظام اداری و اجتماعی می تواند پیشگیری از ان را دشوار کند.
- فرهنگ فسادی : اگر فرهنگ فسادی در جامعه رواج داشته باشد تغییر نگرش ها و عملکرد ها به مشکل می خورد.
با توجه به این چالش ها پیشگیری از فساد امکان پذیر است اما نیازمند تلاش های مداوم و همکاری گسترده در سطح ملی و بین المللی است.
تفاوت تخلفات اداری و فساد اداری
تخلفات اداری عبارتست از: این که کارکنان یک سازمان در رده‌های مختلف شغلی و مسئولیتی ، قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها ، گردش کارها، هنجارها و قواعدکاری را به صورت کلی یا جزیی، عمدی یا غیرعمدی مراعات ننمایند،به طوری که بر اثر آن، فرایند تولید کالاها و یا ارایه خدمات سازمان و نیز اعتبار و حیثیت اجتماعی آن خدشه‌دار شود.
تعریف فساد اداری
فساد اداری حالتی در نظام اداری است که در اثر تخلفات مکرر و مستمر کارکنان و نهادینه شدن تخلف به وجود می‌آید و آن را از کارایی مطلوب و اثربخشی مورد انتظار باز می‌دارد. در واقع تخلفات اداری با تکرار،استمرار و نهادینه شدن، و تأثیرات قابل توجه در نظام اداری به فساد اداری منجر می‌شود.
انواع فساد اداری
هیدن هیمر:
فساد اداری سیاه (مذموم)
فساد اداری خاکستری (رایج)
فساد اداری سفید (منسوخ)
پیامدهای فساد اداری
الف) پیامدهای فردی فساد اداری
-خدشه دار شدن امنیت شغلی، اعتبار و حیثیت فرد و انگیزه‌کاری در کارکنان
تقدم یافتن منافع فردی بر منافع سازمانی و عدم هدایت مناسب استعدادهای فردی
بروز اختلافات خانوادگی و ناهنجاری‌های روحی و روانی و ایجادجو بی اعتمادی در مردم و افزایش هزینه زندگی
ب) پیامدهای سازمانی فساد اداری
رشد انحصار گرایی دولتی، هدر رفتن سرمایه‌گذاری انجام شده روی منابع انسانی و آسیب‌رسانی به فرایند توسعه منابع انسانی
افزایش فرصت های ارتکاب فساد، پایدار سازی گسترش فساد از راه مقررات دست و پاگیر.
تضعیف نظام ارزیابی، عدم رعایت شایسته‌سالاری و قانونمند نبودن استخدام ها در محیط‌های دولتی و اثرگذاری بر کارایی سازمان ها و بخش خصوصی
ج) پیامدهای اقتصادی – اجتماعی فساد اداری
از بین رفتن شرایط رقابتی در اقتصاد
افت کیفیت خدمات عمومی و زیربناها
ممانعت از توسعه اقتصادی و اجتماعی
افزایش هزینه‌ها و درآمدهای نامشروع کارکنان و شهروندان