تغذیه مناسب نقش مهمی در بهبودی بیماران سرطانی ایفا می کند تغذیه مناسب می تواند به بیماران سرطانی در افزایش وزن و حفظ وزن ، ترمیم بافت های آسیب دیده ، تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش عوارض جانبی درمان کمک کند.
نیازهای تغذیه ای بیماران سرطانی
بیماران سرطانی به پروتئین بیشتری نسبت به افراد سالم نیاز دارند. نیاز روزانه به پروتئین برای این بیماران 1.5 تا 2.5 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. این نیاز در دوران جراحی، شیمی درمانی و یا پرتودرمانی افزایش می یابد. پروتئین برای ترمیم بافت ها و مبارزه با عفونت ضروری است.
منابع غذایی پروتئینی برای بیماران سرطانی عبارتند از: ماهی، ماکیان، گوشت قرمز بدون چربی، تخم پرندگان، لبنیات کم چرب، آجیل و مغزها، حبوبات.
بیماران سرطانی باید به طور منظم از مکمل های ویتامین ها و مواد معدنی استفاده کنند. این مکمل ها می توانند به تامین نیازهای بدن در دوران درمان سرطان کمک کنند.
بیماران سرطانی باید در طول روز وعده های غذایی کوچک و مکرر مصرف کنند. این کار به هضم غذا و جذب مواد مغذی کمک می کند. همچنین، بیماران سرطانی باید از غذاهای تازه و سالم استفاده کنند و از مصرف غذاهای پرچرب، پرشکر و فرآوری شده خودداری کنند.
چربی ها
- تأمین انرژی، ویتامینهای محلول در چربی و اسیدهای چرب ضروری
- انتخاب اسیدهای چرب MUFA و PUFA به نسبت بیشتر و SFA و ترانس کمتر
- MUFA: روغنهای گیاهی مثل زیتون، کانولا، بادام زمینی
- PUFA: روغنهای گیاهی گلرنگ، آفتابگردان، ذرت، کتان و غذاهای دریایی
- SFA: غذاهای حیوانی (گوشت، ماکیان، لبنیات)، روغنهای گیاهی نارگیل و پالم
- چربیهای ترانس: هیدروژناسیون روغنهای گیاهی (مارگارین، شورتنینگها)، اسنک و بیسکویتها، لبنیات
کربوهیدرات ها
- تأمین انرژی، ویتامینها، مینرالها، فیبر
- منابع: میوه جات، سبزیجات، غلات کامل (نان، آرد و غلات)
ویتامین ها و مینرال ها
بغیر از افرادی که بعلت عوارض درمان قادر به تغذیه مناسب نیستند نباید مکمل ویتامینی یا مینرالی داد (حداکثر تاDRI 100% ) زیرا مطالعات نشان داده اند که میتواند به پیشرفت سرطان کمک نماید. صرفاً در مواردیکه نتایج آزمایشگاهی کمبود یک ریزمغذی را نشان داد میتوان از مکمل آن استفاده نمود (مثلاً مکمل یاری با آهن در آنمی فقر آهن).
بهتر است بجای مصرف مکملها از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل استفاده نمود.
بیماران باید از مصرف مکملهای آنتی اکسیدانی (ویتامینهای A، C، E، بتاکاروتن، روی و سلنیوم) پرهیز نمایند و آنها را از منابع غذایی دریافت نمایند، زیرا نتایج مطالعات در این زمینه قطعی نمیباشد.
هيچ مدرک علمی مبنی بر اینکه مکمل های آنتی اکسیدانی یا داروهای گياهی قادر به درمان سرطان و یا توقف آن باشند وجود ندارد.
انواع روشهای درمانی سرطان
- جراحی
- شيمی درمانی
- هورمون درمانی
- پرتو درمانی
- درمان بيولوژیک (ایمنوتراپی)
مجموعه ای از چند روش ذکر شده
در تمام این روش ها، علاوه بر سلول های سرطانی، تعدادی از سلول های سالم نيز از بین می روند و این رخداد، علت بروز عوارض جانبی درمان سرطان می باشد.
عوارض جانبی احتمالی ناشی از درمان که بر تغذیه فرد اثر می گذارند:
- کاهش اشتها
- تغيير وزن (کاهش و یا افزایش وزن)
- سوزش دهان یا گلو
- خشکی دهان
- تغيير حس چشایی یا بوبایی
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- یبوست
کاهش اشتها
- در دسترس بودن غذاهای آماده (نان و پنير، کلوچه، بستنی، کره، ميوه و فرنی)
- همراه داشتن یک خوراکی ساده در خارج از منزل (نان و پنير، نخود و کشمش)
- خوردن غذای بيشتر در زمانهای سرحال بودن
- عدم مصرف مایعات همراه غذا
- مصرف غذا در فضای دوستانه
- تزئین شکل غذا
- ورزش منظم
کاهش وزن
- افزایش تعداد وعده های غذایی و کاهش حجم آن
- افزودن کالری و پروتئین به غذاهای مورد علاقه (افزودن شير خشک بدون چربی به املت، سوپ، غلات، سس یا عصاره گوشت)
- استفاده از مکملهای پروتئینی و پرکالری (Whey، Soy powder)
- در دسترس بودن غذا
افزایش وزن
- در سرطان پروستات، پستان و تخمدان بعلت داروهای مصرفی (احتباس مایعات)
- بیمار نباید رژیم لاغری بگيرد.
- محدود کردن مصرف نمک
- افزایش مصرف ميوه ها، سبزی ها، نان و غلات
- مصرف گوشت بدون چربی و مرغ بدون پوست و فرآورده های لبنی کم چرب
- اضافه نکردن سس مایونز و شکر به غذاها
- کباب کردن و بخارپز کردن غذاها
- پرهيز از مصرف ميان وعده های پرکالری
- افزایش تمرینات ورزشی
درد و سوزش گلو یا دهان
مصرف غذاهای نرم برای سهولت جویدن و بلع:
آب ميوه طبيعی (نکتار هلو، گلابی و زردآلو)
پوره سيب زمينی، رشته فرنگی، فرنی، ماست و ژلاتين
ماکارونی با پنير
تخم مرغ آب پز، املت
سوپ جو یا سایر غلات پخته شده
سبزیجات له شده یا پوره سبزیجات مانند هویج و نخود فرنگی
پوره گوشت
مخلوط نمودن غذا با کره، مارگارین، آبگوشت رقيق
استفاده از نی برای نوشيدن مایعات
دمای غذا در درجه حرارت اتاق یا خنک تر باشد.
شستن مکرر دهان با آب
پرهيز از مصرف غذاها یا مایعات تحریک کننده دهان
پرتقال، گریپ فروت، ليمو و سایر مرکبات یا آب مرکبات
سس یا آب گوجه فرنگی
غذاهای شور یا ادویه دار، کافئین
سبزیجات خام (فلفل تند)، دانه ها
غذاهای دارای بافت زبر، نان تست، انواع کلوچه ها یا بيسکوئيت های شور یا سایر غذاهای خشک و برشته
خشکی دهان
- هرچند دقيقه یک بار، نوشيدن آب
- همراه داشتن یک بطری آب در خارج از منزل
- تحریک ترشح بزاق با مصرف نوشابه ها و غذاهای ترش یا شيرین (در صورت نداشتن درد گلو و دهان)
- مکیدن آب نبات و جویدن آدامس
- صرف غذاهای نرم و پوره شده
- مصرف غذا با سس، عصاره گوشت و آب خورش
- مرطوب نگهداشتن لبها
- در صورت شدت خشکی استفاده از داروی مرطوب کننده دهان (بزاق مصنوعی)
تغيير حس چشایی و بویایی
غذاها بخصوص گوشت یا سایر غذاهای پر پروتئين ممکن است طعم تلخ یا فلزی پيدا کنند و یا خيلی از غذاها طعمشان کمتر احساس شود.
بيماری های لثه و دندان نيز می توانند سبب تغيير طعم غذاها شوند.
در بيشتر افراد تغيير طعم و بوی غذا بعد از اتمام درمان خود به خود برطرف می شود.
توصيه های ذیل در این مورد مفيد خواهد بود
- اگر گوشت قرمز طعم یا بوی غير عادی داشت با مرغ، بوقلمون، تخم مرغ، محصولات لبنی یا ماهی برای تأمين پروتئين حيوانی جایگزین گردد.
- افزودن سس ها یا آبليمو برای مطلوب کردن طعم گوشتها
- استفاده از ادویه ها: اکليل کوهی (رزماری)، ریحان و آویشن در غذا
- استفاده از پياز جهت طعم دادن به غذا
- استفاده از ظروف و وسایل پلاستیکی به جای فلزی
تهوع
- کاهش حجم غذا در هر وعده
- به آرامی غذا خوردن
- کاهش استرس و فشارهای روحی با روشهای تمرکز ذهن یا مدیتيشن و تنفس عميق
استفاده از غذاهای سهل الهضم از جمله:
- نان تست، بيسکوئيت، چوب شور، کلوچه، کيک
- ماست، بستنی ميوه ای، مایعات، شربت رقيق
- سيب زمينی آب پز، برنج، ماکارونی یا رشته فرنگی
- مرغ پوست گرفته آب پز یا کبابی (نه سرخ کرده)
- کنسرو ميوه ها و سبزیجات
- انواع نوشابه های بدون گاز
پرهيز از مصرف غذاهای زیر
- غذاهای چرب، روغنی یا سرخ کرده
- خوراکی های بسيار شيرین مثل آب نبات، شکلات و شربت غليظ
- غذاهای پر ادویه و یا داغ و غذاهایی که رایحه تندی دارند.
رعایت توصیه های زیر
- مصرف غذا قبل از گرسنه شدن (گرسنگی احساس تهوع را تشدید می کند)
- به همراه غذا آب کمتری خورده شود.
- نوشیدن آب به آرامی و کم کم، استفاده از نی
- غذاهای گرم ممکن است تهوع را تشدید کنند.
- استراحت بعد از صرف هر وعده غذا
- بهترین وضعيت استراحت، حالت نشسته به مدت حدود یک ساعت بعد از غذاست
- در صورت تهوع صبحگاهی، خوردن کمی نان خشک یا بيسکوئيت قبل از برخاستن
- پوشیدن لباس های آزاد و گشاد
- پرهيز از خوردن ١ الی ٢ ساعت قبل از شروع پرتودرمانی یا شيمی درمانی
فهرست مطالب
نیازهای تغذیه ای بیماران سرطانی
انواع روشهای درمانی سرطان
عوارض جانبی احتمالی ناشی از درمان که بر تغذیه فرد اثر می گذارند
اجتناب از مصرف غذاهای زیر
نکات قابل توجه برای اطرافيان فرد مبتلا به سرطان