بخشی از متن پاورپوینت
قلعه مورچه خورت و کاروانسرای شاه مادر، یکی از محلهای باستانی در شمال استان اصفهان واقع شده و دارای یک تاریخ باستانی و بسیار قدیمی است، که به قبل از قرن چهارم میلادی بازمی‌گردد. روستای مورچه خورت در 54 کیلومتری شمال غرب اصفهان و در دسترس راه اصلی اصفهان تا تهران واقع شده است و به بخش شاهین شهر تعلق دارد. این منطقه دارای آب و هوایی معتدل و خشک با ارتفاعی حدود 1670 متر از سطح دریا است و در نزدیکی آن کوه‌های خال سفید و پیرزه واقع شده‌اند.
قلعه مورچه خورت به عنوان بزرگترین و کامل‌ترین بنای خشن در ایران شناخته می‌شود، با مساحتی حدود 33000 متر مربع. این قلعه هشت برج دیده‌بانی در چهار ضلع دارد و در داخل آن امکاناتی نظیر حمام، مسجد، امامزاده، خانه‌های اربابی بزرگ و راه‌های بازار وجود دارد. در گذشته، مورچه خورت به عنوان مرکز حیات وحش اصفهان شناخته می‌شد و حیواناتی چون آهو، گوزن، کرکس، بز کوهی و قوچ در این منطقه زندگی می‌کردند.
این منطقه دارای مکان‌های مذهبی نیز میباشد، از جمله امامزاده قاسم و آتشکده زرتشتیان. آب‌وهوای این منطقه نیمه‌صحرایی بوده و در تابستان گرم و خشک و در زمستان سرد و خشک است. وجود نمک‌ها و شدت تبخیر آب در این منطقه باعث شوری آب‌ها شده و بیم کویر اردستان از شرق به این ناحیه پیشروی کرده و برخی از روستاها به دلیل کم‌آبی و خشک شدن قنات‌ها ترک شده‌اند. برای حفظ زمین‌های زراعی و مقابله با گسترش کویر، اقداماتی در زمینه تامین آب زراعی و آب‌دهی، توسعه مرتع و درختکاری و ایجاد فضای سبز ضروری به نظر می‌رسد.
راسته بازار قلعه مورچه خورت :
قلعه تاریخی مورچه خورت با ابعاد تقریبی ۱۴۰ در ۱۸۵ متر و مساحت ۳۳۰۰۰ متر مربع وزیر بنای بیش از ۷۰,۰۰۰ متر مربع در مرکز روستا قرار دارد
این قلعه ارزشمند، دارای ۸ برج اصلی ، دو در ورودی بوده وبا حصار خشتی رفیعی که به مرورایام از ارتفاع آن کاسته شده است ، نگهداری می شود.
گذرها و ساباطها با عبور از میان خانه ها و فضاهای عمومی از جمله مسجد جامع، مجموعه حمام، امامزاده علی (ع)، حسینیه، راسته بازار و نمازخانه ترکیب منحصر بفردی از فضاهای ناب معماری را بوجود آورده است.
تاریخ مستندی از زمان ساخت قلعه مورچه خورت در دست نیست ، اما با گذری در فضاهایآن می توان نمونه هایی از معماری دوران ایلخانی ، صفویه و قاجار را که در کنار یکدیگرقرار گرفته اند ملاحظه نمود.
از ویژگی های منحصر به فرد معماری این قلعه می توان به سازه بظاهر ساده ولی پیچیدهآن که با نظمی بی نظیر در یکدیگر تنیده شده اند ، تنوع پله ها ، تراکم بالای فضاهای عمومی وخصوصی قلعه و ترکیب فضاهای پر و خالی در طبقات ، قسمت های خدماتی مانند: مطبخ، تنور، چاه های آب، سرویس های بهداشتی اشاره نمود.
نوع تزئینات فضاهای قلعه کاملاً بومی و شاخص می باشد.
حصار قلعه مورچه خورت :
قلع تاریخی مورچه خورت با مساحتی بالغ بر ۳۳۰۰۰ متر مربع توسط حصاری قطور به ضخامتی در حدود ۲ متر و ارتفاع تقریبی ۶ متر که بدور این مجموعه کشیده شده ، حفاظت می شده است.این قلعه دارای ۸ برج اصلی خشتی می باشد ، ۴ برج آن در چهار گوشه قلعه و مابقی درمیان برجهای اصلی قرار دارند.
درب های ورودی قلعه :
قلعه مورچه خورت دارای دو ورودی اصلی می باشد که در جبهه جنوب غربی و شمال غربی دردو راستای عمود بر هم قرار دارند ، بوسیله گذر اصلی قلعه به یکدیگر متصل می شوند.برای ورود به قلعه از سمت جنوب غربی می بایست با عبور از یکی از این ورودی ها که دربرج اصلی قلعه قرار دارد و هشتی بزرگ بعد از آن پا به قلعه نهاد..ورودی بعدی نیز که در برجی دیگر تعبیه شده است بعد از ورود مستقیم به گذر اصلی متصل می شود.مصالح بکار رفته در ساخت دربهای ورودی ، تشکیل شده از چوبی به ضخامت ۲۵ سانتیمتر که ورقهای فلزی ضخیم که با میخهای آهنی بهم متصل شده اند از آن حفاظت می کند.
گذر گاههای قلعه مورچه خورت :
گذرهای اصلی قلعه تاریخی مورچه خورت بین دروازه های اصلی از جنوب غربی تا شمال غربی، و از ورودی شمال غربی تا عمق قلعه کشیده شده است.نحوه قرار گیری واحد های همسایگی و ترکیب پیچیده این واحدها به گونه ای است که عبوراز گذرهای اصلی و فرعی جهت رسیدن به آنها برای عابرین غیر بومی بسیار مشکل می باشد.پیچیدگی گذرهای قلعه در ترکیب با خانه ها ساباط گذرهایی را بوجود آورده اند که علاوه بررفع مسائل اقلیمی در زمان حمله مهاجمین از ورود سوار آنها جلوگیری می کند.
اما آنچه که باعث شده است نام مورچه‌خورت بلندآوازه گردد، نبرد بزرگ نادر با اشرف غاصب افغان است که در تاریخ ایران باید آنرا در شمار جنگهای قطعی و تعیین‌کننده بحساب آورد که با این جنگ پایتخت آن زمان ایران (اصفهان) گشوده شد و امید اشرف در حفظ تاج وتخت مبدل به یأس گردید.
فهرست مطالب
معرفی موقعیت جغرافیائی قلعه مورچه خورت وکاروانسرای شاه مادر
حمام و مسجد قلعه مورچه خورت :
خانه های اربابی قلعه مورچه خورت :
راسته بازار قلعه مورچه خورت :
فضاهای درون قلعه مورچه خورت :
حصار قلعه مورچه خورت
درب های ورودی قلعه :
گذر گاههای قلعه مورچه خورت
کاروانسرای شاه مادر (شاه عباسی):
معماری در کاوانسرای مادر شاه