تقسیم سلولی، فرآیند پایه‌ای در بیولوژی، به تقسیم یک سلول والدی به دو یا چند سلول دخیل می‌شود. این فرآیند در دو نوع اصلی تقسیم سلولی میتوزی و میوزی اتفاق می‌افتد. در میتوزی، سلول والدی به دو سلول دخیل با اندازه و کروموزوم‌های مشابه تقسیم می‌شود. در میوزی، سلول‌های جنسی تشکیل می‌شوند و اطلاعات ژنتیکی ترکیبی از والدین را ایجاد می‌کنند.
انواع تقسیم سلولی
تقسیم‌بندی سلول‌ها به دو گروه اصلی، یعنی پروکاریوت‌ها و یوکاریوت‌ها، براساس تفاوت‌های مهم در ساختار سلولی انجام می‌شود. همچنین، در داخل گروه یوکاریوت‌ها نیز تفاوت‌هایی در نحوه تقسیم‌بندی سلول‌ها دیده می‌شود.
در گروه پروکاریوت‌ها، سلول‌ها ساختار ساده‌تری دارند و هسته و اندامهای غشایی خاصی ندارند. تقسیم‌بندی سلول‌ها در پروکاریوت‌ها اغلب به وسیله دوگانه‌شدن کروموزوم‌ها و سپس تقسیم سلول به دو سلول دخترانه انجام می‌شود، که به این عملیات تقسیم‌بندی افقی یا دوگانه‌شدن دویست نیز اطلاق می‌شود.
در گروه یوکاریوت‌ها، سلول‌ها دارای هسته با غشاء هسته‌ای و اندامهای سلولی متعددی همچون میتوکندریها، گلژی، ورقهای غشایی، و غیره هستند. تقسیم‌بندی سلول‌های سوماتیک (غیرجنسی) در یوکاریوت‌ها از طریق میتوز (تقسیم‌بندی سلول‌ها با حفظ تعداد کروموزوم‌ها) انجام می‌شود. اما تقسیم‌بندی سلول‌های جنسی (گامت‌ها) در یوکاریوت‌ها به وسیله میوز (تقسیم‌بندی سلول‌ها با کاهش تعداد کروموزوم‌ها به نصف) انجام می‌شود. این فرایندها به ترتیب به تولید سلول‌های دخترانه و سلول‌های جنسی مردانه (اسپرم در مردان و تخمک در زنان) منجر می‌شوند.
تقسیم پروکاریوت ها
تقسیم دوتایی
این روش تقسیم در باکتری‌ها دیده می‌شود و باکتری‌ها از طریق همین تقسیم تولید مثل می‌کنند. تقسیم دوتایی نوعی تولید مثل غیرجنسی است که به تولید زاده‌هایی یکسان منجر می‌شود. هنگام تکثیر سلول دو سلول دختر حاصل می‌شود و سلول مادر، هرچند که از بین نمی‌رود، اما به صورت قبلی نیز وجود نخواهد داشت. به عبارت بهتر، دو سلول دختر در مجموع زمانی سلول مادر بوده‌اند که اجزای سلولی مادر بین آن‌ها تقسیم شده‌است.
تقسیم یوکاریوت‌ها
به دلیل وجود هسته و DNA در شکل کروموزومی، در سلول‌های یوکاریوت، امکان تقسیم دوتایی وجود ندارد. به همین دلیل یوکاریوت‌ها برای تقسیم از نوعی تقسیم هستهٔ سلول استفاده می‌کنند و سپس سیتوپلاسم خود را تقسیم می‌کنند که در مجموع میتوز نام دارد. اگر سلول‌های یوکاریوتی بخواهند گامت تولید کنند باید از تقسیم میوز استفاده کنند.
تقسیم سلول‌های یوکاریوتی به مراتب از تقسیم سلول‌های پروکاریوتی(تقسیم دوتایی) پیچیده‌تر است، زیرا در این تقسیم سیتوپلاسم و هسته هر دو نقسیم می‌شوند و قبل از تقسیم سیتوپلاسم، لازم است اندامک‌های مختلف به درستی در فضای سلول بازآرایی شوند تا بتوانند به گونه‌ای مناسب، بین دو سلول دختر توزیع شوند و سلول‌هایی کارآمد را پدید آورند.
مراحل زندگی یک سلول یوکاریوتی را به صورت یک چرخه است که از انتهای یک تقسیم تا پایان تقسیم بعدی ادامه می‌یابد.
فهرست مطالب
انواع تقسیم سلولی
تقسیم یوکاریوت‌ها
تعاریف لازم برای درک بهتر تقسیم سلولی
نگاه کلی به کروموزوم
اجزای ساختمانی کروموزوم
سازمان دهندگان هستکی
ماهواره
انواع کروموزمها از نظر تعداد سانترومر
انواع کروموزوم از نظر محل سانترومر
مراحل میتوز
تقسیم سیتوپلاسم
سانتریولها
کروموزوم
تقسیم میوز
مقایسه ی تصویری میوز و میتوز