تاریخچه
در دهه‌های آغازین قرن بیستم، مشاهده شد که نوزادانی که از مادرانی به دنیا می‌آمدند که به ناشناخته‌گرایی نسبت به حاملگی خود دچار بودند و به طور ناخواسته به تشعشعات رادیوتراپی تحت‌گذرانده بودند، از مشکلات ذهنی و نقص‌های جمجمه رنج می‌بردند. این نوع مشکلات در دوران‌های گذشته نیز گزارش شده بود. نتیجه‌گیری اصلی این بود که دزهای بالا از تشعشعات ممکن است به ایجاد این نقص‌ها و اختلالات منجر شود، در حالی که دزهای پایین‌تر مانند دزهای پرتوهای تشخیصی به خطری مشابه نمی‌انجامند.
مروری براثر پرتوها برروی رویان و جنین
در مطالعه تأثیرات جانبی پرتوها، عواملی جز ابتلا به سرطان، اثر آنها بر رشد و توسعه جنین از اهمیت بسیاری برخوردارند. تأثیرات مرگ‌آور به دلیل تشعشع دریافتی توسط رویان قبل از جایگزین شدن یا بلافاصله پس از جایگزینی در رحم، با دزهای بالا در تمام مراحل جنینی رخ می‌دهد و ممکن است با مرگ قبل از تولد یا به معنای واقعی تا لحظه تولد جنین پدیدار شود.
نقص‌های مادرزادی به طور عمده در دوره ارگانوژنز ماژور رخ می‌دهند که در آن اعضاء مختلف بدن شکل می‌گیرند و مرحله فعال ترین از تکثیر سلولی در ساختار اعضا است.
اختلالات رشد بدون نقص مادرزادی در تمام مراحل جنینی، به ویژه در آخرین مراحل حاملگی، می‌توانند ایجاد شوند. مهمترین عوامل تأثیرگذار بر جنین، دز پرتو و مرحله حاملگی هستند. نیز میزان دوز پرتو اهمیت دارد زیرا با کاهش میزان دوز، تأثیرات کاهش می‌یابد.
باید توجه داشت که نقص‌های مادرزادی در تمام گونه‌های حیوانات، حتی بدون تعرض به پرتو، مشاهده می‌شود و شیوع آن در نوزادان انسان حدود 6% است. برخی از نقص‌ها پس از تولد بهبود می‌یابند، اما بیشتر آنها در سال‌های بعد از تولد به وجود می‌آیند. شیوع کلی نقص‌های مادرزادی در طول عمر حدود 12% است. بنابراین، در بررسی نقص‌های ناشی از تشعشع، باید شیوع طبیعی نقص‌ها را در نظر گرفت.
اطلاعات حاصل از موش و موش صحرایی
اطلاعات حاصل از تحقیقات بر روی موش و موش صحرایی نشان می‌دهد که بیشتر آزمایشات مرتبط با تأثیرات پرتوها بر جنین و رویان بر روی این دو نوع حیوان انجام شده است. در این زمینه، آقا و خانم راسل که اجرای پروژه مگاماوس را بر عهده داشتند، دوران بارداری را به سه مرحله تقسیم کرده‌اند:
- مرحله قبل از جایگزینی: این مرحله از زمان لقاح تا جایگزین شدن رویان در دیواره رحم ادامه دارد.
- مرحله ارگانوژنز: در این مرحله، اعضاء بدن شکل می‌گیرند.
- مرحله جنینی: در این مرحله، اعضاء تشکیل شده رشد می‌کنند.
مدت زمان این مراحل در حیوانات مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، در موش‌ها، مرحله قبل از جایگزینی از روز صفر تا روز 5، مرحله ارگانوژنز از روز 5 تا 13، و مرحله جنینی از روز 13 تا آخرین مراحل حاملگی (که معمولاً حدود 20 روز است) ادامه دارد.
اثرات 2 گری (معادل 200 راد) پرتو ایکس بر این مراحل مختلف بارداری در تصویر نمایش داده شده است.
فهرست مطالب
تاریخچه
مروری براثر پرتوها برروی رویان و جنین
اطلاعات حاصل از موش و موش صحرایی
مرحله قبل از جایگزینی ( Preimplantation )
مرحله ارگانوژنز (Organogenesis)
دوره جنینی
تجارب انسانی
بازماندگان بمباران اتمی پرتوگیری شده در رحم
پرتو درمانی
مقایسه نتایج انسان و حیوان
سرطان در دوران کودکی بعداز پرتوگیری در رحم
پرتوگیری شغلی زنان
بیماران باردار یا مستعد بارداری