ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان شناخته می‌شود، و این کشور 65% از تولید جهانی زعفران را تأمین می‌کند. بیشترین تولید زعفران در ایران به استان‌های خراسان اختصاص دارد که حدود 98% از تولید کل زعفران ایران را تشکیل می‌دهند. مساحت زیر کشت زعفران در استان‌های خراسان در سال 54880 هکتار بوده و تولید زعفران در این منطقه به مقدار 62/213 تن انجام شده است. ایران همچنین میزان قابل توجهی از زعفران را به کشورهای دیگر صادر می‌کند، به طوری که در سال 172 تن زعفران به ارزش 95 میلیون دلار به 41 کشور جهان صادر می‌شود.

عمده ترین وارد کنندگان زعفران ایران

عمده‌ ترین کشورهای وارد کننده زعفران ایران عبارتند از اسپانیا، امارات متحده عربی، آلمان، ایتالیا، فرانسه، بحرین و سوئیس.

مصارف زعفران

زعفران به عنوان یک منبع باارزش در مصارف متعدد استفاده می‌شود. این گیاه ارزشمند نقش مهمی در صنایع مختلف دارد. در صنایع غذایی، زعفران به عنوان یک ادویه و رنگ دهنده طبیعی در تهیه انواع غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. همچنین در صنایع آرایشی و بهداشتی به عنوان یک عنصر اصلی برای تولید عطرها، کرم‌های صورت، و محصولات مراقبت از پوست به کار می‌رود.

در صنعت رنگرزی، زعفران به عنوان یک منبع رنگ طبیعی به کار می‌رود و در امور هنری نیز در تولید نقاشی‌ها و طراحی‌ های هنری به کار می‌ آید. علاوه بر این، اخیراً تحقیقات نشان داده است که زعفران ممکن است دارای خواص دارویی باشد و به عنوان یک داروی ضد سرطان مطرح شود.

گونه های وحشی Crocus شناسایی شده در ایران

در ایران، تعدادی از گونه‌های وحشی از جنس Crocus شناسایی شده‌اند. این گونه‌ها شامل گونه‌های مختلفی هستند که در مناطق مختلف کشور یافت می‌شوند. گونه‌های وحشی Crocus در ایران شامل زعفران جوقاسم (Crocus haussknechtii)، زعفران آلمه (C. Almehensis)، زعفران خزر (C. Caspius)، زعفران زیبا (C. Speciosus)، زعفران بنفش (C. Michelsonii)، زعفران زاگرس (C. Cancellatus)، زعفران سفید (دوگله) (C. Biflorus)، زعفران گیلان (C. Jilanicus)، و زعفران کورکووی (C. korolkowii) می‌شوند. این گونه‌ها به دلایل مختلف از جمله تنوع زیستی و جذابیت‌های زیبایی شکل‌گیری کرده‌اند و برخی از آنها به عنوان منابع محتمل برای استفاده در زراعت و داروسازی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند.

نیازهای اقلیمی زعفران

زعفران نیازهای اقلیمی خاصی دارد تا بتواند به خوبی رشد کند و محصول با کیفیتی تولید کند. این گیاه برای رشد و تولید زعفران به اقلیم‌هایی با ویژگی‌های خاص نیاز دارد. زعفران طالب زمستانهای پربرف و ملایم و تابستانهای گرم و خشک است. در طول دوره رشد، نیاز به حداقل 300 میلیمتر بارندگی دارد. دما نیز باید در بازه حداقل 18- درجه سانتیگراد تا حداکثر 40+ درجه سانتیگراد باشد. خاک باید بافت شنی لومی و کلسیم دار و دارای pH خنثی باشد. همچنین ارتفاع مکان کاشت زعفران باید در محدوده 32 تا 36 درجه عرض شمالی و تا ارتفاع 1000 متر از سطح دریا باشد. این شرایط محیطی مساعد را برای رشد بهتر و تولید عالی زعفران ایجاد می‌کنند. همچنین استفاده از قارچ مایکوریز نیز می‌تواند به افزایش رشد و عملکرد زعفران کمک کند.

تراکم بوته و روش کشت زعفران

توصیه می‌شود که در روش کشت زعفران، تراکم بوته‌ ها به میزان 50 بوته در متر مربع تنظیم شود. این تراکم می‌تواند به دو روش انجام شود: اولاً، با ردیف‌هایی به فاصله 10 سانتیمتری از هم در عرض و 20 سانتیمتری از هم در طول (cm10×20) و دوماً، با ردیف‌هایی به فاصله 5 سانتیمتری از هم در عرض و 40 سانتیمتری از هم در طول (cm5×40).

در این روش کشت مخلوط زعفران و زیره سیاه نیز، توصیه می‌شود که به ازای هر دو ردیف زعفران یک ردیف زیره سیاه کاشته شود. این ترتیب می‌تواند به بهبود عملکرد و تولید هر دو گیاه کمک کند و در نهایت تولید زعفران و زیره سیاه با کیفیت و مقدار مناسبی را به ارمغان بیاورد.

وجین و مبارزه با علفهای هرز زعفران

به منظور مبارزه مؤثر با علف‌های هرز در مزرعه زعفران و حفظ ارگانیک بودن محصول، رویکردهای متنوعی وجود دارد. از آنجا که زعفران به عنوان یک محصول ارگانیک معروف است، ترجیح می‌دهیم که از روش‌های تلفیقی برای مبارزه با علف‌های هرز استفاده کنیم. در ادامه، روش‌های مختلفی برای مبارزه با علف‌های هرز در سه مرحله مختلف در دوره رشد زعفران توضیح داده شده‌اند.

مبارزه قبل از ظهور گیاه: در این مرحله، می‌توانید از مواد شیمیایی مانند Sencor (Metribuzin) برای مبارزه با علف‌های هرز پهن‌برگ استفاده کنید. این مواد می‌توانند علف‌های هرز را قبل از ظهور گیاه زعفران کنترل کنند.
مبارزه پس از برداشت گل: پس از برداشت گل زعفران، ممکن است باریک‌برگها به عنوان علف‌های هرز ظاهر شوند. برای مبارزه با آنها، می‌توانید از مواد شیمیایی مانند Gallant (Haloxy fopetoxy-ethyl) استفاده کنید.
مبارزه تابستانی: در دوره تابستان همزمان با خواب زعفران، می‌توانید از مواد شیمیایی مانند 2-4-D و Randup (Glyphosate) برای مبارزه با علف‌های هرز استفاده کنید. این مواد می‌توانند علف‌های هرز را کنترل کرده و زمین را برای کشت بعدی زعفران آماده کنند.

به یاد داشته باشید که در هر مرحله از دوره رشد، باید دقت کافی به ارگانیک بودن محصول زعفران داشته باشید و مطابق با دستورالعمل‌های مربوطه از مواد شیمیایی استفاده کنید تا به حداقل رسانیدن اثرات جانبی و نقض استانداردهای ارگانیک بپردازید.

اجزاء عملکرد زعفران

عملکرد زعفران معمولاً با واحد‌های مختلفی اندازه‌گیری می‌شود که شامل تعداد گل‌های زعفران (گلاله) و وزن مختلف اجزاء می‌شود. به عنوان مثال، هر کیلوگرم گل‌های زعفران حاوی 2173 عدد گل با یک ضریب تغییرات 9/73٪ می‌باشد. همچنین هر کیلوگرم گل‌های زعفران حاوی 93/47 گرم کلاله تازه، 48/9 گرم کلاله خشک، 93/28 گرم خامه تازه، و 26/3 گرم خامه خشک است. نسبت کلاله به خامه در این مورد 3 به 1 می‌باشد. از طرفی، هر 5/78 کیلوگرم گل‌های زعفران معادل یک کیلوگرم زعفران خشک (کلاله + خامه) را تولید می‌کند، که معادل 170،000 گل زعفران می‌شود. این اطلاعات به بررسی و ارزیابی عملکرد و تولید زعفران بسیار مفید هستند.

ارزش تغذیه ای برگ زعفران در دامپروری

برگ زعفران از نظر ارزش تغذیه‌ای می‌تواند به عنوان یک منبع علفی با کیفیت و قابلیت هضم متوسط برای نشخوارکنندگان در دامپروری مورد استفاده قرار گیرد. هر هکتار از زعفران حدود 1.5 تن برگ خشک تولید می‌کند که این برگ‌ها حاوی ترکیبات و فاکتورهای تغذیه‌ای مهمی هستند. با این حال، باید توجه داشت که برگ زعفران به تنهایی نمی‌تواند تغذیه دام را به صورت کامل تأمین کند و نیاز به مکمل‌های تغذیه‌ای دارد. به همین دلیل، در تغذیه دام‌ها باید ملاحظاتی را رعایت کرد و از مکمل‌های تغذیه‌ای مناسب جهت تأمین نیازهای غذایی دام‌ها استفاده نمود.

فهرست مطالب
مقدمه
نیازهای اقلیمی
تکامل گل و مراحل مختلف رشد گیاه زعفران در یک دوره یکساله
انتخاب بنه
تراکم بوته و روش کشت
وجین و مبارزه با علفهای هرز
ارزش تغذیه ای برگ زعفران در دامپروری
نتیجه