محاسبه دقیق دارویی در مراقبت های بهداشتی و درمانی اهمیت بسیاری دارد، زیرا اشتباهات در این زمینه می‌توانند تبعات جدی برای سلامت بیماران داشته باشند. محاسبات نادرست ممکن است منجر به تجویز دوز ناکافی یا زیاد دارو، افزایش خطر اثرات جانبی و ناراحتی های زیادی شود. اهمیت محاسبه دقیق دارویی برای اطمینان از ارائه مراقبت های ایمن و موثر به بیماران بسیار بالاست و نیاز به دقت بیشتر در این زمینه دارد.
هدف درمانی در دارو درمانی
هدف درمانی در دارو درمانی به تصحیح فعالیت فیزیولوژیک موجود در بدن می‌پردازد. داروها معمولاً از مکانیسم‌های مختلفی برای این تصحیح استفاده می‌کنند، از جمله جایگزینی فعالیت (برای مثال، انسولین)، افزایش فعالیت (به عنوان مثال اتساع برونش‌ها با استفاده از تئوفیلین)، کاهش فعالیت (با مانع‌زدایی از مثل پروپرانولول)، یا تخریب بافت‌ها (با استفاده از درمان‌های شیمی‌درمانی مانند درمان با ید رادیواکتیو). تجویز داروهای وریدی از مسئولیت‌های اساسی پرستاران، به ویژه در بخش‌های ویژه، میباشد.
با این حال، برای اطمینان از اهمیت محاسبه دقیق دارویی، باید توجه داشت که بسیاری از پرستاران به صورت روتینی داروها را انفوز می‌کنند، و این ممکن است منجر به عدم تأمین مقدار دقیق دارو توسط بیمار شود، که ممکن است تأثیر موثری بر تأثیربخشی درمان نداشته باشد. بنابراین، محاسبه دقیق دارویی و اجرای آن به دقت از اهمیت بسیاری برخوردار است و برای بهبود مراقبت‌های بالینی بسیار حیاتی است.
محاسبات دارویی در پرستاری
محاسبات دارویی در پرستاری اساسی‌ترین جنبه‌ای است که پرستاران برای ارائه مراقبت‌های بهداشتی و درمانی ایمن و موثر به بیماران باید مسلط به آن باشند. پرستاران موظف به محاسبه دقیق دوز داروها بر اساس دستورات پزشکان و ویژگی‌های بیماران هستند، و هر گونه اشتباه در این محاسبات می‌تواند به تداخل‌ها و مشکلات جدی در ارائه مراقبت‌های بهداشتی منجر شود.
در مقابل، محاسبات دارویی دقیق و صحیح به پرستاران این امکان را می‌دهد تا داروها را با دقت تجویز کرده و به بیماران در مقدار و زمان مناسب ارائه دهند، که این امر بهبود سلامت بیماران و پیشگیری از اثرات جانبی غیرمطلوب و تداخل‌های دارویی را تضمین می‌کند. به علاوه، محاسبات دارویی در پرستاری به پرستاران کمک می‌کند تا مشکلاتی که از دوز‌دهی نادرست داروها ناشی می‌شوند را کاهش داده و ایمنی بیماران را تضمین کنند.
محاسبه دارویی نوراپی نفرین
محاسبه دارویی برای نوراپی نفرین (Norepinephrine)، که یک داروی مهم در مراقبت‌های واحد مراقبت‌های ویژه و اورژانسی است، بسیار حیاتی و پیچیده است. این دارو به عنوان یک عامل افزایش فشار خون و حمایت از عملکرد قلب در بیماران با شوک، تروما و مشکلات قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. محاسبه دقیق دوز نوراپی نفرین بر اساس وزن بیمار و ویژگی‌های جسمی و فیزیولوژیکی او انجام می‌شود و باید با دقت بسیار بالا صورت گیرد.
محاسبه دارویی نوراپی نفرین در مراقبت‌های پزشکی اورژانسی بسیار حساس و زمان بر است. پزشکان و پرستاران باید مقدار دقیق دوز دارو را در سریع ترین زمان ممکن محاسبه کرده و به بیمار تزریق کنند تا از تداخل‌ها و مشکلات جدی جلوگیری کنند و اثرات مثبت این دارو را بر روی بیمار به حداکثر برسانند. به دلیل اهمیت بالای این محاسبات و تاثیر آن بر وضعیت بیمار، تمرین و آموزش منظم پرستاران و کادر پزشکی در این زمینه امری بسیار حیاتی است.
فرمول محاسبه دارویی نوراپی نفرین
فرمول محاسبه دارویی نوراپی نفرین بر اساس وزن بیمار و مقدار دوز دارو در واحد میکروگرم بر کیلوگرم بر دقیقه (μg/kg/min) تعیین می‌شود. به عنوان یک فرمول عمومی، می‌توان آن را به صورت زیر نمایش داد.
میزان دوز نوراپی نفرین (μg/min) = وزن بیمار (kg) × میزان دوز (μg/kg/min). میزان دوز نوراپی نفرین (μg/min) = وزن بیمار (kg) × میزان دوز (μg/kg/min).
میزان دوز نوراپی نفرین معمولاً توسط پزشکان بر اساس وضعیت بالینی بیمار تعیین می‌شود و باید با دقت توسط پرستاران اجرا شود. این فرمول بسیار مهم برای تنظیم دقیق دوز نوراپی نفرین به منظور افزایش فشار خون بیماران در مواجهه با وضعیت‌های بحرانی است و نقش بسیار مهمی در مراقبت های پزشکی اورژانسی ایفا می‌کند.
طبقه بندی FDA
بر اساس گروه بندی FDA همه داروهایی که به طور سیستیمیک جذب می شوند یا شناخته شده است که بالقوه برای جنین مضر هستند، در یکی از گروههای حاملگی (NR-A-B-C-D-X) طبقه بندی می شوند. عبارات زیر معرف سطح خطر برای جنین است و در قسمت موارد منع مصرف و احتیاط هر تک نگار، ذکر شده است. طبقه بندی FDA به شرح زیر می باشد:
گروه A
مطالعات جامع حاکی از عدم وجود خطر برای جنین در سه ماه اول حاملگی (فقدان خطر در سه ماهه بعدی) و نیز عدم احتمال ظهور آسیب مصرف دارو در دوران بارداری(کشنده در آینده است
گروه B
مطالعات روی جنین حیوانات حاکی از وجود خطر کشنده نیست و مطالعات جامع در زنان حامله وجود ندارد یا مطالعات روی جنین حیوانات حاکی از بروز اثرات سوئی بوده (به غیر از کاهش باروری) که در مطالعات جامع در زنان باردار در سه ماهه اول قطعی نمی باشدو حاکی از بروز خطر در سه ماهه بعدی نیست.
گروه C
مطالعات روی حیوانات حاکی از اثرات سوء روی جنین است (اثرات از بین برنده جنین یا عوارض دیگر) و مطالعات جامعی در زنان وجود ندارد و تنها دارو باید در صئرتی تجویز شود که فواید احتمالی آن برتر از خطر احتمالی برای جنین باشد
گروه C
مطالعات روی حیوانات حاکی از اثرات سوء روی جنین است (اثرات از بین برنده جنین یا عوارض دیگر) و مطالعات جامعی در زنان وجود ندارد و تنها دارو باید در صئرتی تجویز شود که فواید احتمالی آن برتر از خطر احتمالی برای جنین باشد.
گروه D
شواهد مثبتی از خطرات مرگبار روی انسان وجود دارد اما فواید حاصله از مصرف دارو در زنان حامله ممکن است علی رغم وجود خطر پذیرفته شوند. برای مثال در صورتی که دارو در وضعیت تهدید کننده زندگی یا برای بیماری خطیری که داروهای ایمن تر نمی تواند مصرف شود یا غیر مؤثر است مورد نیاز باشد.
گروه X
مطالعات حیوانی یا انسانی نشانگر نابهنجاری های کشنده است، یا بر طبق تجربه انسانی شواهدی از خطر کشنده وجود دارد یا هر دو، و خطر مصرف این داروها در زنان حامله به طور واضحی بر هر گونه فواید ممکن برتری دارد. این داروها در زنانی که حامله هستند یا ممکن است حامله شوند منع مصرف دارد.
بدلایل زیر محاسبات کلینیکی داروها از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.
- اجازه تجویز و استفاده داروها توسط پرستار در موقعیت های بحرانی
- تنوع نوع روش استفاده از داروها (بولوس، انفوزیون)
- اثر گذاری بعضی از داروها با دوزهای خیلی کم (دوپامین)
- اختلاف زیاد بین دوز درمانی در بین داروها (آتروپین، بریتلیوم)
- اختلاف کم بین حداقل و حداکثر دوزهای درمانی داروها (نیپراید، لیدو کائین)
- تغییر در مکانیسم تاثیر داروها با کمترین تغییر در دوز دارو (دوپامین)
- اختلاف زیاد مابین دوز دارو و مقدار دارو در آمپول ها و ویالهای موجود (TNG، نیپراید)
در ابتدا باید قواعد اصلی را یاد بگیرید
در ابتدا، برای اجرای محاسبات دقیق در مورد داروها، باید قواعد اصلی را به خوبی یاد بگیرید. این قواعد برای تجویز و اجرای داروها توسط پرستاران بسیار حیاتی هستند. قاعده اول این است که شما باید به دقت به تجویز پزشک و واحد داروی تجویز شده توجه کنید. پزشک معمولاً داروها را با واحدهایی نظیر mg/min، micro/min، mg/kg/min، micro/kg/min، meq/kg، یا meq/min تجویز می‌کند. قاعده دوم مرتبط با ترجمه این اوردرهای پزشکی به واحدهای قابل اجرا برای پرستاران است. بعضی از این واحدها شامل Ml/hr یا Cc/hr و drop/min یا gtt/min هستند.
قبل از هر محاسبه‌ای، شما باید اطلاعات مهمی را بدانید، مانند تبدیل واحدها نظیر 1gr=1000 mg، 1mg=1000 microgram، و 1cc micro set=60 gtt. قاعده سوم اشاره به میزان استاندارد محلول برای رقیق کردن دارو می‌کند که در بیشتر موارد از 100 سی‌سی سرم نرمال سالین یا سرم قندی استفاده می‌شود. در نهایت، قاعده چهارم توضیح می‌دهد که محاسبات را تا زمانی ادامه دهید که به یکی از واحدهای قابل تجویز توسط پرستاران برسید، مانند Ml/hr یا Cc/hr و drop/min یا gtt/min. توجه به این قواعد بسیار مهم است تا داروها به دقت و به نحو صحیح به بیمار تجویز شوند و موثر باشند.
مراحل تجویز دارو
مراحل تجویز دارو از مهم‌ترین مسائل در مراقبت پرستاری است و باید با دقت اجرا شوند. در ابتدا، داروی مورد نیاز از مخزن دارویی بخش برداشته و در یک محلول به حجم 100 سی‌سی سرم حل می‌شود. در مرحله بعد، اگر واحد اوردر پزشک با واحد دارو متفاوت باشد، واحدها را یکسان سازی می‌کنیم. به عنوان مثال، اگر پزشک دارو را با واحد “10 micro/min” تجویز کرده و داروی موجود در بخش با واحد “5 mg” باشد، می‌بایست مقدار دارو را به واحد متناسب تبدیل کنیم؛ به این ترتیب، در اینجا ما به 5000 microgram می‌رسیم.
بعد از تبدیل واحدها، می‌توانیم محاسبه‌ی دقیقی برای مقدار دارو در چند سی‌سی از محلولی که در مرحله یک تهیه کردیم، انجام دهیم. به عنوان مثال، اگر می‌خواهیم بدانیم که 10 microgram دارو در 100 سی‌سی چه مقداری است، از معادله‌ی “تعداد میکرو به تعداد سی‌سی” بهره می‌بریم و نتیجه را با عدد ثابت 60 ضرب می‌کنیم. این عملیات ما را به مقدار دقیق دارو در قطره در دقیقه (gtt/min) و یا سی‌سی در ساعت (cc/hr) می‌رساند، که از طریق این دو واحد می‌توان دارو را به بیمار تجویز کرد. توجه به این مراحل و تبدیل واحدها از اهمیت بالایی برخوردار است تا دارو به دقت و با دستور پزشک به بیمار تجویز شود.
محاسبات رایج در بخش های ویژه
محاسبات در بخش‌های ویژه اغلب از فرمول‌های آسانی بهره می‌برند. یکی از فرمول‌های رایج، تبدیل مقدار دارو به قطره‌های دارو در محلول 100 سی‌سی میکرو است. به طور کلی، هرگاه دارویی با هر میزانی در 100 سی‌سی میکرو حل شود، 6 قطره آن دارو حاوی همان مقدار دارو است که در محلول حل شده است. به عبارت دیگر، اگر شما به عنوان مثال داروی TNG به مقدار 5 میلی‌گرم (mg) را در 100 سی‌سی میکرو حل کنید، 6 قطره از این محلول دقیقاً معادل 5 میکروگرم (μg) داروی TNG دارند. این فرمول مفهومی و کاربردی برای تبدیل مقادیر دارویی به قطره‌های دارو در محلول‌ها در بخش‌های ویژه از اهمیت بالایی برخوردار است.
محاسبه و تبدیل درصدهای دارویی به گرم
برای پرستاران و کادر درمانی، توانایی محاسبه و تبدیل درصدهای دارویی به گرم از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا بسیاری از داروها و محلول‌ها با غلظت‌های درصدی مختلف تجویز می‌شوند (مثل محلول‌های کلسیم، لیدوکائین، گلوکز هیپرتونیک). برای تبدیل درصد به گرم، باید علامت درصد را حذف کرده و یک صفر جلوی عدد مشخص شده بگذاریم. به عنوان مثال، اگر داروی لیدوکائین با غلظت 1% تجویز شود، یعنی هر 1 سی‌سی از این دارو 10 میلی‌گرم دارو دارد. به همین ترتیب، اگر محلولی با غلظت 20% تجویز شود، هر 1 سی‌سی از آن محلول حاوی 200 میلی‌گرم دارو است. این توانایی در تبدیل درصدهای دارویی به گرم به پرستاران امکان می‌دهد دقت کنند و داروها را با مقادیر دقیق به بیماران تجویز کنند، که از اهمیت حفظ سلامتی بیماران و انجام مراقبت‌های بهینه اطمینان می‌برد.
پمپ انفوزیون سرنگ
دستگاه پمپ انفوزیون سرنگ، با توجه به شیوع استفاده در مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، تقاضای محاسبات دقیق را ایجاد می‌کند. این دستگاه بر اساس رابطه‌ای ساده میان مقدار داروی تجویز شده و تعداد قطره‌ها در دقیقه برای تنظیم جریان دارو به بیمار عمل می‌کند. اگر شما مقدار دارو را بر اساس روش میکروست در 100 سی‌سی سرنگ حل کنید، تعداد قطره‌ها در دقیقه معادل مقدار سی‌سی در ساعت خواهد بود.
به عنوان مثال، اگر پزشک داروی TNG با دستور 10 میکروگرم در دقیقه برای سرم تجویز کرده و شما 5 میلی‌گرم TNG را در 100 سی‌سی سرنگ حل کنید و در روش میکروست 12 قطره در دقیقه به دست آورده باشید، تعداد قطره‌ها در ساعت برابر با همان 12 سی‌سی خواهد بود. اگر از سرنگ 50 سی‌سی استفاده کنید و همچنان همان مقدار دارو را در آن حل کنید، مقدار تعداد قطره‌ها باید به نصف کاهش یابد. این تفاوت در حجم سرنگ تاثیر مستقیمی بر تنظیم جریان دارو به بیمار دارد و تا حد زیادی از اهمیت بالایی در اجرای دقیق و امن مراقبت‌های پزشکی و پرستاری برخوردار است.
انفوزیون هپارین
در استفاده از انفوزیون هپارین، هدف اصلی ایجاد حالت ضدانعقادی کامل و سیستمیک در بیماران است. این دارو برای پیشگیری و درمان اختلالات مختلف از جمله DVT (ترومبوز ورید عمیق)، آمبولی ریه، آنژین ناپایدار، و انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی که هپارین با غلظت 10000 واحد در هر 100 سی‌سی میکرو حل می‌شود، تعداد قطرات تنظیمی به مقدار دستور داده شده توسط پزشک در هر ساعت برابر می‌شود، و این تبدیل از مقدار دارویی متوناسب با تنظیم جریان در مدت زمان معین به بیمار عملی مهم در ایجاد اثر مطلوب از هپارین برای جلوگیری و درمان اختلالات خونی و قلبی میباشد.
مثال :
- اگر دستور 500 واحد در ساعت است 5 قطره در دقیقه
- اگر دستور 1000 واحد در ساعت است 10 قطره در دقیقه
- اگر دستور 1500 واحد در ساعت است 15 قطره در دقیقه
مراحل انجام کار
- با بیمار در مورد شروع دارو صحبت کنید و هدف را به او توضیح دهید.
- یک رگ مناسب برای بیمار بگیرید.
- میکروست را با 100cc محلول سرم D/w5% پر کنید و هپارین را طبق دستور به آن اضافه کنید (یک سرنگ 50 سی سی با محلول فوق پر کنید و دارو را اضافه کنید)
- قبل از شروع انفوزیون دوز بلوس دارو را تا ماکزیمم 5000 واحد وریدی تزریق کنید.
- انفوزیون را با 12u/kg/hr تا ماکزیمم 1000u/hr وریدی تزریق کنید.
- حدود 4-6 ساعت پس از شروع دارو در صورت لزوم 12 ساعت پس از آن PTT را چک کنید.
- سپس روزانه PTT بیمار را چک کنید. باید 1/5-2 برابر زمان نرمال باشد. اگر در این محدوده نبود باید طبق دستور میزان هپارین را تغییر دهید.
- بیمار را از نظر خونریزی در نقاط مختلف بدن (ادرار-مدفوع-پوست-مایعات برگشتی معده و….کنترل کنید)
- اقدامات انجام شده و مشاهدات خود را در چارت بیمار ثبت کنید.
- تزریق عضلانی این دارو ممنوع میباشد .
- آنتی دوت هپارین سولفات پروتامین میباشد باید در دسترس باشد.
- به درد بیمار در ناحیه شکم توجه کنید.
- کنترل آزمایشات پایه شامل PT_PTT قبل از شروع پرتکل برای Base اولیه ضروری میباشد.
دوپامين
دوپامین با سه دوز مختلف کاربردهای متفاوتی دارد:
1- دوز پایین:
low Dose 0/5 -2 -4 mcg/kg/min
با تحریک گیرنده های دوپامینرژیک باعث وازودیلاتاسیون عروق (شریانهای) مزانتریک و کلیوی شده و دیورز ایجاد می کند. (جریان خون کلیه، برون ده ادراری، دفع سدیم را افزایش می دهد
2- دوز متوسط:
medium Dose- ۵-۱۰mcg/kg/min
با تحریک گیرنده های 1β و اثر اینوتروپیک مثبت (بوسیله تأثیر مستقیم و آزادسازی نوراپی نفرین) باعث افزایش قدرت انقباضی میوکارد، حجم ضربه ای، برون ده قلبی و ضربان قلب می گردد. (اینوتروپیک مثبت – کرونوتروپیک مثبـت )
3- دوز بالا:
High Dose- 10-20 mcg/kg/min
با تحریک گیرنده های آلفا ، باعث افزایش فشار خون فرد می گردد.
مکانیسم : افزایش مقاومت محیطی، انقباض عروق ، تنگ کردن شریانها و افزایش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک
روش محاسبه دوپامین
(kg) وزن × 60 (قطره × مقدار حجم سرم (cc) × مقدار داروی دستور داده شده
تعداد قطرات = مقدار کل داروی موجود بر حسب
فهرست مطالب
هدف درمانی در دارو درمانی
طبقه بندی FDA
مراحل تجویز دارو
محاسبات رایج در بخش های ویژه
پمپ انفوزیون سرنگ
روش محاسبه دوپامین
عوارض دارویی و احتیاطات
آمیودارون
منابع