بررسی رابطه بین استرس با فرسودگی شغلی در کارمندان و کارگران ایران خودرو دیزل
چکیده مقاله
در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین استرس با فرسودگی شغلی در کارمندان اداری و کارگران کارخانه ایران خودرو دیزل پرداخته شده است.
بدین منظور تعداد ۶۰ نفر از شاغلین ( ۳۰ نفر کارمند اداری و ۳۰ نفر کارگر) با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی در دسترس انتخاب شدند. و سپس پرسشنامه فرسودگی شغلی با ۲۲ ماده و پرسشنامه استرس با ۱۰ ماده در مورد آنها اجرا شد. دادههای حاصل از پژوهش با استفاده از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون و آزمون معنی داری تفاوت میانگینهای مستقل و آزمون معناداری ضریب همبستگی ( ) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتههای حاصل از پژوهش نشان داد که:
ـ بین فرسودگی شغلی کارمندان اداری و کارگران تفاوت معناداری وجود ندارد.
ـ بین میزان استرس کارمندان اداری و کارگران تفاوت معناداری وجود ندارد.
ـ بین فرسودگی شغلی و استرس رابطه معناداری وجود دارد یعنی بین استرس و فرسودگی شغلی همبستگی متوسط مشاهده شده.
ـ بین فرسودگی شغلی و سابقه کار رابطه معناداری وجود ندارد.
مقدمه
گروهی از صاحب نظران رفتار سازمانی فشار روانی را بیماری شایع قرن نامگذاری کردهاند شاید هم براستی دوران ما عصر فشارهای روانی است. دورهای که در آن انسان بشر از هر زمان دیگر در معرض عوامل فشارزا قرارگرفته و مسائل ومشکلات بیشماری از هر سو او را احاطه کرده است.
این فشارها به طور حتم با پیچیدگی روز افزون سازمان ها و گسترش تفکیکها، ابزارها و دیگر ابعاد سازمان در صورت عدم برنامه ریزی صحیح و مناسب، افزایش هم مییابد.
فشار روانی یا استرس که واژه اصلی آن ریشه در زبان لاتین دارد در قرن هفدهم میلادی بسیار متداول بوده و به بعضی سختی، دشواری، فلاکت و محنت به کار رفته است. در اواخر قرن هجدهم معنی آن به نیرو، فشار، زور و تلاش بسیار متغیر یافته است ( تیموری، ۱۳۸۳).
فشار روانی برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد اختلاف نظر در مورد فشار روانی در پاسخهایی که مدیران به یک سوال مشابه تحت عنوان «منظور از اصطلاح فشار روانی یا استرس چیست» این موضوع را تائید می نماید. در این رابطه متداولترین جوابهایی که به این پرسش داده شده است عبارت بودند از: کار بسیار زیاد و زمان کم برای انجام آن احساس اضطراب و دلهره، فشار روحی و جسمی بسیار زیاد، فشارهای عاطفی احساسی، هیجانی، احساس خستگی، حساسیت و تحریک پذیری بوده است. فشارروانی را عکسالعمل فرد به عوامل جدید تا تهدید کننده در محیط کاری تعریف کردهاند ( تیموری، ۱۳۸۳).
فشار روانی را پاسخی دانستهاند که فرد برای تطبیق با یک وضعیت خارجی متفاوت با وضعیت عادی به صورت رفتاری، روانی، جسمانی از خود نشان میدهد. همچنین فشار روانی را مجموعه واکنشهای عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگار و پیشبینی نشده خارجی یا داخلی از میان برود ایجاد فشار روانی میکند.
فشار روانی دارای آثار جسمانی نیز هست و از این طریق هم به سازمان صدمات شدیدی وارد میآید.
استرسهای حاد نیروی انسانی سازمان را ضایع میکند و هدف سازمان را دستخوش تزلزل میسازد. افرادی که دچار استرس میگردند توان مقابله با آن را از دست میدهند ، از جهات جسمانی و رفتاری دچار آسیب میشوند و بدین ترتیب است که استرس در سازمان همچون آفتی نیروها را تحلیل می برد و تلاش ها و فعالیتها را عقیم میسازد. ( تیموری، ۱۳۸۳)
لذا تحقیق حاضر در نظر دارد که با بررسی رابطه فشارهای روانی (استرس های شغلی) با فرسودگی شغلی هر چند گامی کوچک در جهت تبیین موضوع تحقیق برداشته شود.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه
طرح مسئله و چهارچوب نظری آن
اهمیت یا ضرورت پژوهش
هدف پژوهش
فرضیه های پژوهش
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
بخش اول: استرس شغلی
شغل چیست
حرفه
وظیفه
گروه شغلی
تقسیم بندی مشاغل بر حسب فشار روانی
تاریخچهی روان شناسی کار در ایران
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فشار روانی یا استرس چیست؟
به طور کلی دو نوع استرس وجود دارد
عوامل موثر در ایجاد استرس
استرس شغلی
مراحل فشار روانی
نشانه های سازگاری عمومی
چهار مجموعه کلی فشارهای عصبی سازمانی
پیامدهای فشار عصبی
چهار مجموعه کلی فشارهای عصبی سازمانی
پیامدهای فشار عصبی
تجزیه و تحلیل شخصیت نوع A و شخصیت نوع B
استراتژیهای مقابله با فشار روانی
استراتژیهای مقابله فردی
استراتژیهای مقابله با استرس در سازمان
هدف از مشاوره روانی چیست
فهرست مطالب
عنوان صفحه
تقویت مبانی دینی
بخش دوم: فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی چیست
فرسودگی شغلی چه زمانی رخ می دهد
نشانههای فرسودگی شغلی
انواع فرسودگی شغلی
پژوهش های انجام شده
پژوهشهای انجام شده در ایران
پژوهش های انجام شده در خارج
نتیجه نهایی
فصل سوم: روش پژوهش
جامعه آماری
نمونه آماری
فهرست مطالب
عنوان صفحه
روش نمونهگیری
ابزار پژوهش
روش اجرا
طرح پژوهشی
فصل چهارم تجزیه و تحلیل دادهها
مقدمه
بخش اول: تجزیه و تحلیل توصیفی
توصیف مطرح تحصیلات نمونه مورد بررسی
توصیف نمونه مورد بررسی از لحاظ وضعیت متاهل
توصیف نمونه مورد بررسی از لحاظ سابقه کار
توصیف نمرات فرسودگی شغلی دو گروه
توصیف نمرات استرس دو گروه
بررسی فرضیه اول
بررسی فرضیه دوم
بررسی فرضیه سوم
فهرست مطالب
عنوان صفحه
بررسی فرضیه چهارم
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
مقدمه
محدودیتهای پژوهش
پیشنهادات پژوهش
فهرست منابع
پیوستها
فهرست جدولها
جدول (۱ـ۲) مدل فشار شغلی
جدول (۲ـ۲) مدل استرس
جدول (۳ـ۲) مقدار فشار عصبی ( LCUS )
جدول (۱ـ۴) توزیع فراوانی طبقهبندی شده سن کارگران
جدول (۲ـ۴) توزیع فراوانی طبقهبندی شده و سن کارمندان
جدول (۳ـ۴) شاخصهای گرایش مرکزی و پراکندگی سن آزمودنی
جدول (۴ـ۴) توزیع فراوانی سطح تحصیلات حجم نمونه مورد بررسی
جدول (۵ـ۴) توزیع فراوانی حجم نمونه مورد بررسی از لحاظ وضعیت تأهل
جدول (۶ـ۴) توزیع فراوانی سابقه کار کارگران
جدول (۶ـ۴) توزیع فراوانی سابقه کار کارمندان
جدول (۷ـ۴) توزیع فراوانی نمرات فرسودگی شغلی کارگران
جدول (۸ـ۴) توزیع فراوانی نمرات فرسودگی شغلی کارمندان
جدول (۹ـ۴) شاخصهای گرایش مرکزی و پراکندگی نمرات فرسودگی شغلی دو گروه
فهرست جدولها
جدول (۱۰ـ۴) توزیع فراوانی نمرات استرس کارگران
جدول (۱۱ـ۴) توزیع فراوانی نمرات استرس کارمندان
جدول (۱۲ـ۴) شاخصهای گرایش مرکزی و پراکندگی نمرات استرس دو گروه
جدول (۱۳ـ۴) آمارههای نمرات هوش هیجانی دو گروه مورد بررسی
جدول (۱۴ـ۴) تست لون برای آزمودنی یکسانی واریانسها
جدول (۱۵ـ۴) نتایج آزمــون T برای مقایسه میــانگین های ســطح تفکــر دو گروه
جدول (۱۶ـ۴) آمارههای نمرات هوش هیجانی دو گروه مورد بررسی
جدول (۱۷ـ۴) تست لون برای آزمون یکسانی واریانسها
جدول (۱۸ـ۴) نتایج آزمون T برای مقایسه میانگین های سطح تفکر دو گروه
جدول (۱۹ـ۴) بررسی همبستگی بین استرس و فرسودگی شغلی
جدول (۲۰ـ۴) بررسی همبستگی بین استرس و فرسودگی شغلی
نمودارها
نمودار (۱ـ۲) رابطه استرس و عملکرد
نمودار (۲ـ۲) مراحل بروز فشار روانی
نمودار (۳ـ۲) سندروم سازگاری عمومی
نمودار (۱ـ۴) توزیع فراوانی سن نمونه مورد بررسی در گروههای ۵ ساله به تفکیک نوع شغل
نمودار (۲ـ۴) توزیع فراوانی میزان تحصیلات نمونه مورد بررسی به تفکیک نوع شغل
نمودار (۳ـ۴) توزیع فراوانی وضعیت تاهل نمونه مورد بررسی به تفکیک نوع شغل
نمودار (۴ـ۴) میانگین نمرات فرسودگی شغلی دو گروه مورد بررسی
نمودار (۵ـ۴) میانگین نمرات استرس دو گروه مورد بررسی