برنامه ریزی و بهره گیری از روش های نوین در تدریس درس تربیت بدنی دارای اهمیت چشمگیری در توسعه کیفیت تعلیم و تربیت جسمی دانش آموزان است. از آنجایی که تربیت بدنی نقش بسیار مهمی در سلامتی جسمی و روانی افراد ایفا می‌کند، برنامه ریزی دقیق تدریس و بهره گیری از روش های نوین از جمله تدریس تفریحی و بازی های آموزشی، استفاده از تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطات (ICT)، و تنظیم فضاهای مناسب برای تمرینات جسمی به نحوی است که از دانش آموزان علاوه بر توانایی های جسمی، تفکر منطقی، همکاری تیمی، و مهارت های اجتماعی تقاضا شود.
این رویکرد‌ها تنها به بهبود عملکرد درسی کمک نمی کنند بلکه به دانش آموزان امکان می دهند تا مهارت های زندگی مورد نیاز را در محیط تربیت بدنی تجربه کنند و به توسعه شخصیت و سلامتی شخصی خود بپردازند.
اصول و روش های تدریس درس تربیت بدنی
در تدریس درس تربیت بدنی، رعایت اصول و بهره گیری از روش های موثر از اهمیت بسزایی برخوردار است. اصول اساسی تدریس تربیت بدنی شامل تخصیص زمان و منابع بهینه برای توسعه مهارت های جسمی دانش آموزان، تنوع و جذابیت در فعالیت ها، ارتقاء سلامتی و توانمندی های جسمی، و تعامل فعال دانش آموزان به منظور افزایش مشارکت و انگیزه آنها می باشد.
روش های تدریس مؤثر در تربیت بدنی شامل تدریس تفریحی و بازی های آموزشی، استفاده از تکنولوژی اطلاعاتی برای انگیزش و آموزش تعاملی، فراهم کردن فضای آموزشی مناسب برای انجام تمرینات جسمی، و ایجاد موقعیت‌های یادگیری متنوع برای دانش آموزان به منظور توسعه مهارت ها و مفاهیم تربیت بدنی می شود. بهره‌گیری از این اصول و روش ها منجر به تجربه مثمر و سازنده تری در تدریس درس تربیت بدنی و بهبود عملکرد و توانایی های جسمی دانش آموزان خواهد شد.
تعریف اصول عام تدریس و نقش آنها در تربیت بدنی
اصول عام تدریس در تربیت بدنی به عنوان راهنمایی برای ارائه یک تجربه آموزشی موثر و مؤثر برای دانش آموزان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این اصول شامل اصول مربوط به برنامه ریزی و ساختار درس، ایجاد محتوای آموزشی جذاب و مناسب، تدارک محیط های آموزشی موثر، تشویق به مشارکت و تعامل دانش آموزان، ارتقاء توانایی های جسمی و ذهنی، و ایجاد انگیزه برای یادگیری مداوم می شوند. نقش این اصول در تربیت بدنی از آنجایی که تربیت بدنی بر توانایی های جسمی، روانی، و اجتماعی دانش آموزان تأثیر می گذارد، بسیار مهم است. اصول مذکور به معلمان کمک می‌کنند تا به بهبود عملکرد و توانایی های دانش آموزان در حوزه تربیت بدنی کمک کرده و تجربه آموزشی مثبت تری فراهم کنند.
ارتباط بین تربیت بدنی و توسعه شخصیتی دانش آموزان
تربیت بدنی با تأثیر قابل توجهی بر توسعه شخصیتی دانش آموزان ارتباط دارد. این درس نه تنها به تقویت توانایی های جسمی و افزایش سلامتی فیزیکی کمک می کند، بلکه مهارت های ذهنی و اجتماعی نیز را تقویت می‌کند. از جمله اثرات مثبت تربیت بدنی بر توسعه شخصیتی دانش آموزان می توان به افزایش انگیزه و انعطاف پذیری، تقویت تعاملات اجتماعی و همکاری تیمی، توسعه مهارت های مدیریت استرس و افزایش اعتماد به نفس اشاره کرد. تربیت بدنی می‌تواند به دانش آموزان کمک کند تا مهارت های مهمی مانند تحلیل و حل مسائل، تصمیم گیری و هدف گذاری را تقویت کنند. به طور کلی، تربیت بدنی از یک جنبه چندان متناظر با سلامتی و توسعه شخصیتی دانش آموزان بهره برداری می کند و به آنها کمک می‌کند تا در زندگی شخصی و تحصیلی خود بهتر عمل کنند.
مدیریت زمان و فضا در کلاس های تربیت بدنی
مدیریت زمان و فضا در کلاس های تربیت بدنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. معلمان تربیت بدنی باید بتوانند زمان درس را بهینه سازی کرده و فعالیت های جسمی و ورزشی را به گونه‌ای منطقی و موثر برنامه ریزی کنند. این امر برای ایجاد تجربه آموزشی مؤثر و جلب مشارکت دانش آموزان بسیار حائز اهمیت است. مدیریت فضا در کلاس تربیت بدنی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. باید توجه ویژه‌ای به تنظیم فضا و تجهیزات وسایل ورزشی داشته باشیم تا دانش آموزان به طور ایمن و مؤثر در فعالیت های جسمی شرکت کنند. مدیریت زمان و فضا به معلمان تربیت بدنی امکان می دهد تا بهترین شرایط آموزشی را برای دانش آموزان ایجاد کنند و به اهداف آموزشی خود دست یابند.
مراحل تدریس در ساعت درس تربیت بدنی
- مرحله آمادگی
- مرحله پیاده نمودن هدف آموزشی (مرحله اصلی)
- مرحله بازگشت به حالت اولیه
1- مرحله آمادگی
آمادگی سازمانی:
عبارت است از تعویض لباس، تذکرات، حضور و غیاب، ایستادن در صف و ستون که در هر جلسه حدود 10 دقیقه را به خود اختصاص می دهد.
آمادگی بدنی:
این بخش خود به دو قسمت تقسیم می شود:
- ب ) آمادگی عمومی یا گرم کردن
- ب) آمادگی اختصاصی
2- مرحله پیاده نمودن هدف آموزشی (مرحله اصلی)
پس از توضیحات و آموزش لازم، معلم از بازیهای مختلف استفاده می کند. در این مرحله برای تقویت حرکات پایه و مهارتهای ورزشی، از بازیهای مختلف استفاده می شود. این مرحله 50 درصد برنامه را بخود اختصاص می دهد.
3- مرحله بازگشت به حالت اولیه
این مرحله فرصت خوبی نیز برای ارائه نکات دانشی از قبیل رعایت نکات بهداشتی، ایمنی و … می باشد. سپس دانش آموزان به امر نظافت و شستشو می پردازند. این مرحله نیز 20 درصد برنامه را بخود اختصاص می دهد.
مدیریت کلاس
آن چه کودکان در خصوص کلاس درس تربیت بدنی یاد می گیرند و آنچه در خارج از کلاس، اتاق رخت کن، به هنگام شست و شو و نظافت پس از کلاس درس می آموزند؛ ممکن است در تقابل با یکدیگر و در واقع ترکیبی از برداشت های مثبت و منفی باشند، بنابراین موارد زیر را باید به دقت در نظر گرفت.
قبل از آموزش
- معلم باید لباس ورزشی به تن کند که امکان حرکت آزاد را برای او فراهم کند.
- معلم بهتر است با هر کسی از دانش آموزان با ذکر نام، سلام و احوالپرسی کند.
- کلیه وسایل ورزشی کلاس باید آماده شده باشد و مواردی که وی در نظر دارد تعلیم دهد، مشخص باشد.
مقررات اتاق رخت کن
در مدارس ما معمولاً اتاق رخت کن، همان کلاس درس دانش آموزان است. دانش آموزان باید البسه خود را در محل مشخصی در کنار هم قرار دهند و پس از خروج بهتر است معلم در کلاس را قفل کند.
البسه
استفاده از البسه ورزشی از نظر بهداشتی ضروری است. معلم باید از دانش آموزان بخواهد در فاصله های زمانی معین البسه ورزشی خود را بشویند و با لباس تمیز در کلاس درس حاضر شوند. اهمیت حفظ نظم، آراستگی و پاکیزگی باید مورد تاکید واقع شود. البته تمیزی محل نیز تاثیر شگرفی بر انگیزش دانش آموزان دارد.
استفاده بهینه از فضای ورزشی
گرچه متخصصین حداکثر نفرات کلاس تربیت بدنی در دبستان را 35 نفر ذکر می کنند ولی کمتر معلمی شانس آن را دارد که در چنین کلاسی تدریس کند. بنابراین باید راه هایی را اختیار کرد که از کل فضای آموزشی موجود به بهترین شکلی استفاده شود.
این تدبیر به همراه استفاده از سرگروه برای گروه های انتخابی در هر کلاس معلم را قادر می سازد که گروه ها را در فضای مشخص شده به گردش درآورد و به کار آنها به طور موثر نظارت کند. بدین ترتیب در یک فضای ورزشی فعالیت های زیادی را می توان به اجرا گذاشت.
1- ثبت وضعیت دانش آموزان
ثبت وضعیت دانش آموزان باید عملی و کاربردی باشد و به عنوان وسیله ارزیابی پیشرفت دانش آموزان و محتوای برنامه و یا برای ثبت جزئیات اجرایی استفاده شود. این کار باید برای معلم وقت گیر و انرژی بر نباشد.
این سوابق شامل: اطلاعات اساسی مربوط به بهداشت و سلامتی دانش آموز، حضور در کلاس، وضعیت فرد در کلاس درس، گزارشات روزانه حوادث و ابزار و لوازم، اتاق رخت کن و غیره باشد.
فلسفه ثبت سوابق، کار تراشی نیست. زیرا سوابق و گزارشهای دقیق و با هدف برای آموزش موثر و مدیریت کارآمد در کلاس بسیار مفید است.
2- سازماندهی کلاس درس
تعداد ایده آل دانش آموز برای یک کلاس 20 نفر است. این تعداد نباید از 35 نفر فراتر رود. کمبود وقت، وسایل ناچیز و ابزار ناکافی به همراه تعداد زیاد دانش آموز مشکلات بزرگی را برای معلم فراهم می آورد.
سازماندهی ماهرانه کلاس و طراحی خردمندانه درس، هدف دار بودن آموزش هر دوره را برای دانش آموز و صحت آموزش و مفید بودن آن تضمین خواهد کرد. کلاس را می توان به شکل صمیمانه اما با کنترل شایسته هدایت کرد.
معلم می تواند شروع و خاتمه مشخصی برای کلاس تعیین کند.
این نکته نیز قابل تعمق است که چون کودکان با هر معلم محدودیتها و آزادیهای معینی را تجربه می کنند، باید از اولین کلاس تا آخرین کلاس در یک سال از ثبات رفتار، عدالت و روش بدون تغییری در کنترل گروه پیروی کنند.
سازماندهی مناسب کلاس به دانش آموزان کمک می کند تا احساس امنیت کرده و برای روبرو شدن با تجربیات جدید آماده باشند.
دستوالعمل و اصول کلی روش تدریس تربیت بدنی
- معلم باید توجه داشته باشد که هر دانش آموز فرصت شرکت عملی در فعالیتها و برنامه های ورزشی را داشته باشد.
- باید دانش آموزان را هر چه زودتر به فعالیت واداشت تا انرژی آنان بیهوده تلف نشود.
- معلم باید همه دانش آموزان اعم از کودکان استثنایی، ناتوان یا کم استعداد و دارای اضافه وزن را به فعالیتهای ورزشی مشغول سازد.
- معمولاً در بعضی از بازیهایی که با « خارج شدن » تعدادی از بازیکنان سر و کار دارد، دانش آموزانی که مهارت کمتری دارند و از دیگران ضعیفترند زودتر خارج می شوند. معلم باید سعی کند که بازیکنان اخراجی هر چه زودتر به بازی برگردند تا مایوس و سرخورده نشوند.
- به دانش آموزان فرصت دهد که به فعالیتهای ابتکاری و ابداعی بپردازند.
- باید پاره ای از وقت کلاس صرف ارزشهای اجتماعی دانش آموزان شود.
- دانش آموزان برای صرف انرژی بیشتر به جست و خیز و دویدن نیاز دارند. برای این انگیزه آنان، در برنامه های ورزشی باید فرصت لازم در نظر گرفته شود.
- معلم باید به سر دسته ها و سرگروهها مسئولیت لازم و عملی برای رهبری بدهد.
- دسته بندی یا گروه بندی، برای فعالیتهای گروهی و در عین حال تمرین رهبری روش موثری است.
- در گزینش گروهها طریقه ای به کار برود که موجب یاس و سرافکندگی دانش آموزانی که در آخرین نوبت انتخاب می شوند، نگردد.
- معلم باید علاقه دانش آموزان به وسایل ورزشی و حفظ و حراست از آنها را تشویق کند.
- برای بردن و برگرداندن وسایل ورزشی، روش و اصولی که سهل و عملی باشد برقرار سازد.
- معلم باید قبل از به کار بردن یک وسیله جدید ورزشی، طرز به کار بردن و کار کردن با آن را آموزش دهد.
- اگر زمین بازی با فواصل معین نقطه گذاری یا شماره گذاری شود از نظر ایجاد نظم و سرعت عمل دانش آموزان در قرار گرفتن در جای برای تمرینات دسته جمعی بسیار موثر است.
- معلم تربیت بدنی باید در همه حال شخصیت دانش آموزان و نوآموزان خود را حفظ کند و برای آنان احترام قایل شود.
- هنگام ورزش همه دانش آموزان حتی المقدور از کفش و لباس ورزشی مناسب استفاده کنند و پس از پایان کلاس ورزش دوش بگیرند و خود را شستشو دهند.
- اگر دانش آموزان دو به دو با هم کار کنند می توانند مددکار یکدیگر باشند.
- استفاده همه دانش آموزان از یک سوت در هنگام داوری، از نظر بهداشتی صحیح نیست.
فهرست مطالب
مراحل تدریس در ساعت درس تربیت بدنی
مدیریت کلاس
استفاده بهینه از فضای ورزشی
دستوالعمل و اصول کلی روش تدریس تربیت بدنی
سرپرستی و اداره کردن فعالیتهای ورزشی
تدریس نظری درس تربیت بدنی
برخورد با افراد نامنظم و بی انضباط
برنامه ریزی و تهیه طرح درس
مقاله برنامه ریزی و روش های نوین تدریس درس تربیت بدنی دارای 37 صفحه و به صورت پاورپوینت تدوین شده است.