مقدمه
مسکن یکی از جنبه‌های بسیار مهم اقتصاد کشورها است. اقتصاد مسکن تأثیر مستقیمی بر رفاه اجتماعی و اقتصادی افراد دارد. در این پاورپوینت به معرفی و بررسی وضعیت موجود شاخص‌های اقتصادی مسکن، به ویژه مسکن مهر، و مشکلات مرتبط با آن می‌پردازیم.
شاخص‌های اقتصادی مسکن
مسکن مهر مسکن مهر یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های مسکن در ایران است. این برنامه با هدف ارائه مسکن با قیمت مناسب به اقشار مختلف جامعه و با اعتبارات ارزانتر در دسترس مردم قرار داده شده است. این برنامه تاکنون موفقیت‌های بزرگی کسب کرده است و به مسکنی مناسب و اقتصادی دسترسی فراوانی فراهم کرده است.
اهم مشکلات مسکن
1. تأمین زیرساخت‌ها
تأمین زیرساخت‌ها مانند آب، برق، گاز، فاضلاب و… از مشکلات اساسی در مسکن مهر است. برخی از واحدهای مسکونی به عدم دسترسی به این سرویس‌ها روبه‌رو هستند که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.
2. تأمین خدمات روبنایی
مهمترین خدمات روبنایی مورد نیاز مردم شامل مدرسه، درمانگاه، پاسگاه، ناوگان حمل و نقل عمومی و… است. تأمین این خدمات به مناطق مسکن مهر اغلب ناقص است و این امر می‌تواند مشکلاتی را برای ساکنین ایجاد کند.
3. جبران افزایش هزینه های ساخت و ساز
با افزایش هزینه‌های ساخت و ساز، دسترسی به مسکن برای خانوارها دشوارتر می‌شود. این امر می‌تواند باعث کاهش قدرت خرید خانوارها شود.
4. بافت‌های فرسوده و اسکان غیر رسمی
بسیاری از شهرها و شهرهای بزرگ ایران با مشکل بافت‌های فرسوده و اسکان غیر رسمی روبه‌رو هستند. این بافت‌ها اغلب بدون مجوز و در شرایط نامناسبی احداث شده‌اند که می‌تواند مشکلات زیادی برای ساکنین ایجاد کند.
چهره نمایی از وضع محدوده‌ها
1. محدوده بافت فرسوده
- سکونت 10 میلیون نفر
- 2.8 میلیون خانوار
- 2.6 میلیون واحد مسکونی در 77 هزار هکتار بافت های فرسوده و با ارزش شهری.
2. محدوده سکونتگاه‌های غیر رسمی
- سکونت 11 میلیون نفر
- 3.2 میلیون خانوار
- 2.9 میلیون واحد مسکونی در 56 هزار هکتار
- حدود 900 محله شناسایی شده، 300 محله از این نوع سکونتگاه‌ها در اراضی خارج از محدوده‌های رسمی شهرها قرار دارند.
3. جمع‌بندی بافت‌های نابسامان و پهنه فقر شهری
- مساحت کل این بافت‌ها 133 هزار هکتار
- حدود 21 میلیون نفر از کل جمعیت کشور و 6 میلیون خانوار.
- 1.5 میلیون واحد مسکونی در سطح کشور نیازمند بهسازی هستند
- 1/3 میلیون واحد آن در محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی قرار دارند.
- در دوره زمانی منتهی به سال 1405، 2.2 میلیون واحد مسکونی باید تخریب و نوسازی شوند که 73 درصد این واحدها در محدوده این بافت‌ها قرار دارند.
4. فاقد سیستم بهداشتی دفع فاضلاب
- 20 درصد از واحدهای مسکونی شهری و روستایی کشور فاقد سیستم بهداشتی دفع فاضلاب هستند.
- حداقل 50 درصد از آنها در محدوده این بافت‌ها قرار دارند.
- بافت‌های فرسوده ظرفیت بارگذاری 1.1 میلیون واحد مسکونی جدید را (با در نظر گرفتن کیفیت فضاهای شهری و اسکان جمعیت مستأجر ساکن) دارند.
5. مشکل در دسترسی به مسکن برای گروه‌های کم درآمد
- از کل 2.5 میلیون خانوار کم درآمد غیرمالک که به عنوان گروه هدف مورد حمایت در برنامه مسکن گروه های کم درآمد تعیین گردیده، 1.2 میلیون آنها ساکن محدوده‌های نابسامان هستند.
استقرار در مناطق خطر زلزله
مسکن در ایران با مشکل استقرار در مناطق خطر زلزله مواجه است. 34 درصد از مساحت 14 کلانشهر کشور و به طور کلی 59 درصد مساحت شهرهای بالای 250 هزار نفر کشور در پهنه خطر زلزله تهدید جدی به شمار می‌رود. این مسئله باعث نگرانی جدی از لحاظ ایمنی ساکنین می‌شود.
هدف‌گذاری و ساز و کار حمایت
برای حل مشکلات مسکن، هدف‌گذاری و ساز و کار حمایت از ساختمان‌ها و مسکن مهر بسیار مهم است.
هدف گذاری:
- سالانه 350 هزار واحد در بافت فرسوده شهری شامل 130 هزار واحد در بافت حاشیه شهرها و سکونتگاه های غیر رسمی و 220 هزار واحد تخریب و نوسازی بافت های فرسوده
ساز و کار حمایت:
- اعطای سالانه 300 هزار فقره تسهیلات 30، 40 و 50 میلیون تومانی و 50 هزار فقره ودیعه مسکن 15 و 10 میلیون تومانی با نرخ های حمایتی
- ابزارهای نوین مالی در جهت تقویت سمت عرضه صندوق زمین و ساختمان
صندوق زمین و ساختمان
تعریف صندوق زمین و ساختمان
صندوق سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان با هدف تأمین مالی پروژۀ ساختمانی خاص و با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس می‌شود. موضوع فعالیت صندوق سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان، جمع‌آوری وجوه از متقاضیان سرمایه گذاری در صندوق و ساخت پروژۀ ساختمانی مندرج در امیدنامۀ صندوق از محل وجوه یاد شده و سپس فروش واحدهای ساختمانی پروژه و در نهایت تقسیم عواید ناشی از این فعالیت بین سرمایه‌گذاران صندوق است.
نقاط قوت:
- گردآوری و هدایت پس انداز های خرد و کلان در ساخت پروژه ساختمانی
- مشارکت سرمایه گذاران خرد در پروژه ساختمانی با هدف بهره مندی سرمایه گذران خرد از سود ناشی از ساخت و ساز
- مصونیت سرمایه گذران خرد از افزایش قیمت بخش مسکن
- تقویت سوی عرضه از طریق گردآوری وجوه توسط صندوق و تخصیص به ساخت پروژه
نقاط ضعف:
- بوروکراسی طولانی اخذ مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار
- تعدد ارکان لازم برای تاسیس صندوق و نوع دخالت آنها در فرایند کار
- بالا بودن هزینه های بالاسری و تاثیر آن بر افزایش قیمت تمام شده پروژه
فهرست مطالب
خانوار و مسکن
وضعیت تولید
مسکن مهر
بافت های فرسوده و اسکان غیر رسمی
ابزار های نوین مالی
ابزارهای تقویت سمت تقاضا