دانلود مقاله در مورد روانشناسی تفاوتهای فردی
تعریف روانشناسی تفاوتهای فردی
یکی از شاخه های تخصصی روانشناسی جدید، روانشناسی تفاوتهای فردی است که همانند سایر شاخه های روانشناسی، موضوع، هدف و روش خاصی دارد. روانشناسی تفاوتهای فردی به مطالعه تفاوتهای افراد و گروهها می پردازد.
تفاوتهای افراد به دو دسته تقسیم می شوند:
۱- تفاوتهای بین فردی
۲- تفاوتهای درون فردی
انسانها از لحاظ ویژگیهای جسمانی مثل قد ، وزن و رنگ چشم و خصوصیات روانی از قبیل هوش و شخصیت ، تفاوتهایی با یکدیگر دارن که این تفاوت بین افراد را تفاوتهای بین فردی می نامند .
تفاوتهای بین فردی در زمینه های مختلف مشاهده می شوند و تأثیر بسزایی بر کار و عملکردهای انسانها می گذارد و به همین علت ، در زمینه موفقیت های تحصیلی و شغلی نیز مهم می باشند .
توانایی های مختلف در یک فرد ، یکسان نبوده و هر فرد در برخی زمینه ها دارای استعداد خوب و در زمینه های دیگر استعداد متوسط یا ضعیف دارد . به تفاوتهای موجود در تواناییها و استعدادهای مختلف در یک فرد ، تفاوت های درون فردی اطلاق می شود . برای مثال ، ممکن است فردی در زمینه یادگیری زبان انگلیسی استعداد خوبی داشته باشد ، اما در زمینه یادگیری ریاضیات دچار مشکل باشد .
تفاوتهای درون گروهی و بین گروهی
تفاوت عملکرد افراد در گروههای مختلف ، تفاوت بین گروهی نام دارد . برای مثال ، تفاوت دختران و پسران ، تفاوت کودکان شهری و روستایی از این قبیل می باشد .
البته در هر گروه نیز افراد تفاوتهایی با یکدیگر دارند که این ، تفاوت درون گروهی نام دارد . برای مثال ، تفاوت دانشجویان سال اول رشته روانشناسی ، تفاوت دختران با هم یا تفاوت نوجوانان با یکدیگر !
به طور کلی می توان گفت که موضوع مورد مطالعه روانشناسی تفاوتهای فردی ، مطالعه تفاوتهای بین فردی ، درون فردی ، درون گروهی و بین گروهی است .
موضوع روانشناسی تفاوتهای فردی ( مطالعه تفاوتهای افراد ) در ارتباط با روانشناسی تجربی به صورت زیر مطرح می شود :
روانشناسی تفاوتهای فردی با استفاده از روش آزمون ، به شناسایی تفاوتهای فردی می پردازد ، در حالی که روانشناسی تجربی با استفاده از روش آزمایش ، موضوع خود را مطالعه می کند .
در روانشناسی تجربی ، تأثیر موقعیتهای مختلف را بر رفتار افراد مورد مطالعه قرار می دهند و معمولاً فرایندهای کلی مانند حافظه ، یادگیری و نظریه های کلی آنها با استفاده از روش آزمایش مطالعه می شوند ، در حالی که روانشناسی تفاوتهای فردی با استفاده از آزمونهای مختلف ، رفتار افراد را در شرایط و موقعیت یکسان مورد بررسی قرار می دهد.
روانشناسی تفاوتهای فردی در صدد است که نشان دهد افراد حتی در شرایط یکسان نیز تفاوتهایی با یکدیگر دارند که این رفتارها ، موضوع روانشناسی تفاوتهای فردی است .
در صورتی که روانشناسی تجربی در پی آن است که نشان دهد شرایط بر رفتار افراد تأثیر می گذراند و تغییر شرایط ، تغییر رفتار را به همراه دارد .
روانشناسی تفاوتهای فردی ، مانند کل روانشناسی ، رفتار را مورد بررسی قرار می دهد ، اما در این مورد بیشتر به عمل تأکید دارد .
برای مثال، هنگامی که می گوییم : یادگیری توزیعی و یادگیری فشرده تأثیر متفاوتی بر افراد دارند، این امر توسط روانشناسی تجربی مطالعه می شود ، اما بین افرادی که یادگیری توزیعی دارند نیز تفاوتهایی مشهود است که این موضوع ، مورد مطالعه روانشناسی تفاوتهای فردی است .
خاستگاه و تاریخچه روانشناسی تفاوتهای فردی
در این بخش ، به نگرش ملل مختلف در مورد تفاوتهای فردی و مطالعات علمی در این مورد می پردازیم .
آگاهی از وجود تفاوتهای فردی بین انسانها ، شاید قدمتی به اندازه خلقت انسان داشته باشد زیرا انسانهای اولیه نیز که در غارها و جنگلها زندگی می کردند از پدیده تفاوتهای فردی بین انسانها آگاه بودند و بر اساس تفاوتهای فردی ، تقسیم کار می کردند .
برای مثال ، دسته ای از افراد ، شکارچی و عده ای دیگر تهیه کننده هیزم و خوراک بودند .
مسأله تفاوتهای فردی در ایران کهن و ملل مختلف نیز مطرح بوده است . برای مثال ، قوم آریایی ایرانی به سه گروه: جنگاوران ، برزگران و مغان تقسیم می شدند .
افلاطون ، مردم را از لحاظ استعداد به سه گروه طلا ، نقره و مس تقسیم می کند . وی با بیان دسته بندی به تفاوتهای فردی بین انسانها اشاره می کند یا مولوی با بیانی بسیار ساده ، وجود تفاوتهای فردی را این گونه عنوان می کند :
هر دو گر یک نام دارد در سخن// لیک فرق این حسن تا آن حسن
یا
هر کسی را بهر کاری ساختند// میل آن را در دلش انداختند
بنابراین ، ملل مختلف در طول تاریخ از وجود تفاوتهای فردی بین انسانها آگاهی داشته و آنهارا طبقه بندی می کردند ، اما این نوع تقسیم بندیها دقیق ، عینی و علمی نبوده اند ، لذا چاره ای جز این نبود که تواناییها را به دو صورت علمی اندازه بگیرند و تفاوتهای فردی را به دقت تعیین کنند و برای انجام هر کار ، فرد مناسبی را بگمارند . در این راستا ، تعدادی از انسانها با نبوغ خود توانستند موجب پیشرفت علم روانشناسی تفاوتهای فردی شوند .
در مورد شروع مطالعه علمی تفاوتهای فردی ، اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. اکثر روانشناسان معتقدند حادثه ای که در سال ۱۷۹۶ میلادی در رصدخانه ” گرینویچ ” انگلستان اتفاق افتاد ، نقطه عطفی در مطالعه علمی تفاوتهای فردی می باشد .
این رصدخانه ، رئیس دانشمندی به نام ” مسکلین ” و دستیاری به نام ” کینه بروک ” داشت . کینه بروک در ردیابی عبور یک ستاره از مقابل عدسی دوربین همیشه مرتکب یک ثانیه خطا می شد و به همین علت نیز اخراج شد .
در سال ۱۸۱۶ میلادی ، ” بسل ” ، ستاره شناس آلمانی پس از خواندن این داستان ، به این فکر افتاد که این خطا نباید در اثر سهل انگاری بوده باشد و واقعیت دیگری در پشت این مسأله نهفته است ، لذا تخمین های خود را با تخمینهای سایر همکارانش مقایسه کرد و همان یک ثانیه تفاوت را دید . وی همچنین متوجه شد که تخمینهای افراد در زمانهای مختلف تغییر می کند . او به دنبال این بررسی ، معادله ای تحت عنوان معادله شخصی را ارائه می دهد . منظور از معادله شخصی این است که ادراک هر فرد در اثر حالات روانی و نگرشهای او تغییر شکل می یابد .
بنابراین ، از این تاریخ به بعد ، مطالعه علمی تفاوتهای فردی شروع می شود .