کودکان استثنایی

کودک استثنایی

کودکان استثنایی به دلیل نیازهای ویژه ای که برای مراقبت از آن ها باید از طرف والدین و آموزگاران صورت بگیرد، بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. هر چه زودتر استثنایی بودن کودک تشخیص داده شود، درمان و آموزش ها تاثیر بیشتری بر عملکرد کودک خواهد داشت. والدین با آگاهی از نشانه ها و علائم رفتاری کودکان استثنایی ممکن است به وجود اختلالی مشکوک شوند؛ اما برای تشخیص قطعی متخصصان با استفاده از ابزارهایی مانند تست های هوش، آزمایشات خونی، سی تی اسکن و… به شما پاسخ می دهند. از آن جا که در ابتدای تولد تمامی آزمایشات انجام می شود، توصیه می کنیم برای اطمینان از سلامت روان کودک خود، از مشاوره کودک برای تشخیص اختلالات دسته کودکان استثنایی اقدام کنید. در ادامه درباره انواع، درمان و چالش های زندگی کودکان استثنایی صحبت کرده ایم.

کودکان استثنایی

تعریف کودک استثنایی

شخصی که در مرحله رشد یا به عبارت دیگر پیش از ۱۸ سالگی قرار دارد و نسبت به هنجارهای جامعه (از نظر هوشی و کارکرد های جسمی) عملکرد پایین تری دارد بعنوان کودک استثنایی شناخته می شود. در بحث های تخصصی به دلیل نیاز به مراقبت های خاص به این کودکان، کودک با نیاز های ویژه می گویند.

همچنین ببینید
روانشناسی کودکان استثنایی

آموزش کودک استثنایی

انواع کودکان استثنایی (کودکان با نیاز های ویژه)

کودکان استثنایی را می توان در طبقه بندی های متفاوتی دسته بندی کرد. یکی از انواع طبقه بندی های کودکان استثنایی به عبارت زیر است :

انواع کودک استثنایی

چالش های زندگی کودک استثنایی

به صورت کلی کودکان استثنایی از هر نوعی که باشند با برخی چالش های عمومی روبرو هستند، مسائل و موضوعات مختلفی زندگی این کودکان و خانواده های آنها را متفاوت و در بسیاری از موارد دشوار می کند. در اینجا برخی از این موارد را بحث و بررسی کرده ایم.

۱- طرد توسط جامعه

اولین و شاید سخت ترین اتفاقی که برای این افراد می افتد عدم پذیرش آنها توسط جامعه و حتی در خیلی از موارد ناملایمات و بدرفتاری جامعه به طرق مختلف با آن ها است. این اتفاق به چندین صورت پیش می آید :

  • عدم مناسب سازی جامعه برای این افراد

در مکان های عمومی مثل مترو، اتوبوس، پارک، بازار امکانات و شرایط مناسب برای این افراد در نظر گرفته نشده است. مثلا یک کودک نابینا در مترو چگونه راه خود را بیابد؟ خط عوض کند؟ از پله ها و مسیر های مورد نظر عبور کند؟ عدم مناسب سازی یعنی جواب مناسبی برای این سوالات وجود ندارد

  • عدم آگاهی کافی در مورد شیوه ی برخورد با این اشخاص

مواجه با بی تابی های یک کودک اوتیسم و گریه و فریاد های او برای والدین و مراقبینش کار دشواریست. اما آنچه دشوارتر است این موضوع است که دیگر افراد درکی از شرایط خاص آنها ندارند و اگر همچین کودکی در شلوغی ها گم شود افراد در مورد چگونگی برخورد با او اطلاعات کمی دارند

  • عدم پذیرش آنها و دید منفی به آنها توسط سایر افراد جامعه

ثبت نام در مدارس عادی، همبازی شدن در پارک و مسائلی از این دست برای کودکان استثنایی و خانواده هایشان دشواری های ایجاد می کند. برخی تصور می کنند اگر با این کودکان در تماس باشند اختلال آنها را می گیرند یا آلوده می شوند یا از ترس آسیب از آنها فرار می کنند و آنها را در بین خود راه نمی دهند.

۲- احساس کهتری و حقارت

اشخاص استثنایی پس از اینکه متوجه تفاوت های خود با دیگر افراد جامعه می شوند، این مسأله برای آنها بحرانی ایجاد می کند که در نگاه آنها به خودشان اثر گذار است.

البته با این بحران به دو صورت برخورد می کنند، در بعضی این تفاوت منبع الهام برای اثبات توانایی ها و پیشرفت در سایر زمینه ها می شود و در برخی دیگر وجود این نیازهای ویژه سبب در خودرفتگی و فاصله از اجتماع می گردد.

وجود دید منفی و جو منفی جامعه نسبت به این اشخاص، مقایسه توسط دوستان ، والدین و مراجع قدرت (مانند معلم و . . . ) باعث تقویت حس منفی در این افراد می شود.

تعریف کودک استثنایی

۳- مسائل خانوادگی

معمولا وجود یک فرد با نیازهای ویژه (استثنایی) مسئولیت، بار روانی، تنش و وظایف بیشتر و پیچیده تری را برای اعضای خانواده ایجاد می کند.

یک فرد با نیاز های ویژه می تواند مناسبات و تعامل های داخل خانواده را دچار تغییر کند و این تفاوت ها بسته به ویژگی های شخصیتی و روانی، محیط اجتماعی، اقتصادی و عوامل اثرگذار دیگر می تواند به دو صورت ایجاد شود.

در بعضی خانواده ها می تواند منجر به همبستگی بیشتر اعضای خانواده و بستری برای رشد هر چه بیشتر تک نک اعضا علی الخصوص کودک استثنایی می شود اما در برخی دیگر از خانواده ها این اتفاق به صورت عکس می افتد و یک چرخه مخرب و آسیب زننده به تک نک اعضای خانواده حس تنش را منتقل می کند.

۴- روابط اجتماعی

در خیلی از موارد این اشخاص در برقراری ارتباط اجتماعی با سایر افراد دچار نقص هستند و این اشکال در روابط می تواند بر اثر کمبود اعتماد به نفس ، ویژگی های خاص فرد و پیش فرض های منفی جامعه باشد.

راه های درمان مناسب

یکی از دغدغه های اصلی کودکان استثنایی و افراد با نیاز های ویژه یافتن روش های مناسب درمانی  است. درمان در افراد با نیازهای ویژه را می توان به چند دسته تقسیم کرد :

  • درمانهای تخصصی

در برخی موارد درمانی تخصصی و متخصص حضور دارند (مانند ADHD)،  دارو درمانی، شیوه های تخصصی کار درمانی و  شیوه های روان درمانی مناسب برای کودک و خانواده اش.

  • درمان های حمایتی

در بعضی موارد درمانی تخصصی و مشخص هنوز کشف نشده و این یکی از بزرگترین چالش های کودکان استثنایی است. چرا که در این فضا افراد سودجو و سوء استفاده گر (جن گیر، فالگیر و . . . ) به اسم درمان به اوضاع روانی و اقتصادی این افراد و خانواده هایشان آسیب می زنند. در این گونه موارد فضای تخصصی درمانی یک فضای حمایتی، پیشگیری از پیشرفت اختلال و کمک به افزایش کارایی فرد است و پیگیری راه های تخصصی و مراجعه به متخصص از اهمیت بالایی برخوردار است.

  • توانمندسازی

در دسته ای دیگر از اختلالات هیچگونه درمان قطعی وجود ندارد یا اگر هست به ندرت می تواند مسأله اصلی را به طور کامل درمان کند (مانند نابینایی). در این گونه موارد درمان تخصصی شامل توانمند سازی فرد در سایر زمینه ها و افزایش کارایی وی با توجه به اختلال و زندگی کارآمد و با کیفیت حتی با وجود این اختلال است.

درمان چقدر می تواند موثر باشد؟

در اکثر موارد اختلالات کودکان استثنایی برگشت پذیر است، به این معنی که ممکن است بخشی از مسیر بهبود و درمان طی شود اما ادامه ندادن به هر دلیلی یا وقفه در درمان می تواند منجر به عود ویژگی های اختلال شود. درمانهای کودکان استثنایی انواع مختلفی دارد، انتخاب درمان مناسب با توجه به ویژگی های اختلال و ویژگی های کودک مهم است. متخصصان با توجه به ویژگی های خاص هر کودک و نوع اختلال بهترین درمان را پیشنهاد می دهند.