مدیریت و رسانه
موضوع مدیریت در سه حوزه با رسانه پیوند دارد.
- مدیریت بر رسانه
- مدیریت در رسانه
- مدیریت رسانه‌ای
مدیریت بر رسانه در حوزه حکومت و مدیریت کلان کشور است و سیاست‌های کلان، اهداف اصلی، خطوط قرمز و اصول حاکم بر رسانه را تعین می‌کند.
مدیریت در رسانه درحوزه سازمان رسانه و محیط پیرامون آن است و اداره رسانه را به عهده دارد. وظیفه مدیریت در رسانه اداره بهینه سازمان و تحقق اهداف است.
مدیریت رسانه‌ای در حوزه تبلیغات و ارتباطات است، این حوزه از مدیریت موضوعی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و یا فرهنگی را با استفاده از رسانه‌ها و جهت نیل به اهداف از پیش تعین شده مدیریت می‌کند.
تعریف مدیریت
مدیریت علم و هنر سازمان دهی، هماهنگی، رهبری و کنترل فعالیت‌های گروهی برای دستیابی به هدف‌های مطلوب با بیشترین کارایی میباشد.
مدیریت عبارت است از هماهنگ کردن منابع انسانی و مادی برای نیل به هدف.
وظایف مدیریت
لوتر گولیکLuther Gulick وظایف هفت‌گانه‌ای به شرح زیر برای مدیریت تعریف کرده است:
برنامه ریزی Planning
سازماندهیOrganizing
تامین نیروی انسانی Staffing
هدایتDirecting
هماهنگیCoordinating
تهیه گزارشReporting
بودجه بندیBudgeting
تاریخچه
نخستین بار آدام اسمیت (Adam Smith) با معرفی مفهوم ”تقسیم کار“ در1776 بحث مدیریت را آغاز کرد.
در 1832 چارلز بابیج(Charls Babbage) ریاضی‌دان انگلیسی برای اولین بار موضوع اختلاف در مهارت و نقش آن در تعیین مقدار دستمزد را به بحث گذاشت.
آنچه که به صورت مدون در زمینه مدیریت تهیه و ارائه شد توسط فردریک تیلور انجام گرفت که به عنوان بنیان‌گذار مکتب کلاسیک در مدیریت شناخته شده است.
کشورهایی که پس از جوامع اروپایی و امریکای شمالی به سمت بهره‌وری از مدیریت علمی به طور نظری و عملی گام برداشتند متعددند از جمله ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، هنگ کنگ، مالزی، شوروی سابق، هندوستان، برزیل و سپس کشورهای دیگری مانند مکزیک و اندونزی.
اولین موسسه مدیریتی در کشور ما به نام ”موسسه علوم اداری و مدیریت بازرگانی“ که بعدها به ”دانشکده علوم اداری ومدیریت بازرگانی“ دانشگاه تهران تغییر نام داد، در سال 1336 تاسیس شد.
تعریف سازمان
سازمان عبارت است از یک سیستم اجتماعی که فعالیت‌های اعضای آن برای رسیدن به هدف‌های مشخص هماهنگ شده است.
سازمان عبارت است از یک رشته روابط منظم و عقلانی بین افرادی که برای رسیدن به هدف‌های مشترک خاص، وظایف متعددی انجام می‌دهند.
سازمان مجموعه مرکبی است از واحدهای جزیی که هر یک به سود بقیه عهده‌دار انجام کاری معین میباشد.
باید توجه داشت که سازمان‌ها برای پاسخ‌گویی به نیاز های جامعه تاسیس می‌شوند و تا هنگامی پایدار و فعال هستند که اهداف اصلی مورد نظر را تامین نمایند.
امیتایی اتزیونی Amitai Etzioni استاد رشته مدیریت در کتاب خود به نام ”سازمان‌های جدید“ می‌نویسد:
جامعه معاصر ما جامعه است سازمان یافته، توسط سازمان‌های آموزشی از تعلیم و تربیت بهره می‌بریم، قسمت اعظم زندگی خود را در خدمت به سازمان‌ها صرف می‌کنیم و بسیاری از اوقات فراغت خود را درسازمان‌ها می‌گذرانیم، حتا به هنگام مرگ توسط سازمانی اجازه تدفین صادر می‌گردد و بالاخره به دست افراد سازمان مربوطه به خاک سپرده می‌شویم.
از نقطه نظر علم مدیریت، سازمان عبارت است از تشکیلات اداره امور یک گروه انسانی.
سازمان رسمی، سازمان غیر رسمی
تعریف سازمان رسمی: سازمان رسمی عبارت است از اختیارات مقامات و روابط آن‌ها با کارکنان بر حسب مقررات و قواعد وضع شده.
در سازمان رسمی، حدود و روابط بین مدیران، کارکنان و مشاغل به وسیله مقررات یا مدیران مشخص میشود.
در هر سازمان رسمی موارد زیر روشن و مشخص تعریف شده است:
اختیارات و قدرت سازمانی هر مقام
نوع مشاغل کارکنان سازمان و محل سازمانی آن‌ها
کیفیت سلسله ارتباطات رسمی بین افراد
حدود قلمرو و وظایف هر یک از مشاغل و صاحبان مشاغل
هدف‌های سازمان که توسط مقامات ارشد تعیین میشود
خصوصیات سازمان‌های غیر رسمی:
آن‌ها را با احکام اداری نمی‌توان از بین برد
بر خلاف سازمان‌های رسمی در سازمان‌های غیر رسمی اختیارات به صورت افقی و یا از پایین به بالا جریان پیدا می‌کند
اغلب کوچک و محدود هستند و تعداد اعضا آن‌ها از چند نفر تجاوز نمیکند
اختیارات و تفویض آن در سازمان غیر رسمی بیشتر بر اساس اعتماد است
رهبران سازمان‌های غیر رسمی با معیار‌هایی از قبیل شخصیت، نفوذ معنوی، لیاقت،کبر سن و نظایر آن انتخاب می‌شوند
سازمان‌های غیر رسمی در مقابل تغییر وتحول در سازمان رسمی از خود مقاومت نشان می‌دهند
شایعات در سازمان غیر رسمی بخشی از اطلاعات مبادلی‌ای است
محیط سازمانی
تعریف: محیط سازمان شامل تمام عوامل خارج از محدوده و مرز یک سازمان میشود که ممکن است بر سازمان ویا بخشی از آن اثر گذارند.
هر سازمان در مرحله پیش از فعالیت و نیز در جریان رشد و توسعه، قلمرو یا محدوده‌ی فعالیت خود را مشخص می‌کند.
قلمرو سازمان عبارت است از زمینه‌های مناسب فعالیت سازمان با توجه به محیط
تاثیر محیط در سازمان وآمادگی سازمان برای پاسخ‌گویی و برآورده کردن نیازهای محیط امری مهم و قابل توجه است.
محیط کار و محیط عمومی
محیط سازمان را می‌توان به محیط کار و محیط عمومی تقسیم کرد.
محیط کار به محیطی گفته میشود که سازمان به طور مستقیم با عوامل آن در ارتباط است و از آن محیط تاثیر می‌پذیرد، مانند بازار، رقبا، منابع تامین مواد اولیه، منابع انسانی، سهامداران، و اتحادیه‌های کارگری.
عوامل فرهنگی، اجتماعی،سیاسی،اقتصادی و تکنولوژیک که بر عملکرد سازمان تاثیر گذارند، محیط عمومی را به وجود می‌آورند.
محیط سازمان ممکن است ثابت و پایدار یا متغیر و ناپایدار باشد.
به طور کلی محیط خارجی سازمان از ساده به پیچیده و از پایدار به ناپایدار شکل می‌گیرد.
در بررسی محیط باید به ”تغییر“ به عنوان عاملی فرا گیر و متداول نگاه کرد. عصر حاضر عصر تغییرات در تکنولوژی، بازار، ارزش‌های اجتماعی و عوامل دیگر است که رویارویی سازمان با آن‌ها اهمیت زیادی دارد.
تغییرات محیطی، محیط نامطمئن برای سازمان ایجاد می‌کند. در چنین محیطی باید در صدد یافتن راه حل‌های متعدد بود.
باید به این نکته توجه داشت که محیط سازمان در کنترل سازمان نمی‌باشد.
اصول و مفاهیم مدیریت
سازماندهی: سازماندهی به معنای گرداوری منابع انسانی، مالی، و تجهیزات برای انجام کارها و نیل به اهداف است. این گرداوری باید به موثرترین وجه صورت گیرد.
ساختار: ساختار سازمانی عبارت است از نظم و ترتیب کلیه فعالیت‌های اعضا سازمان و قرار گرفتن آن‌ها در طبقات مختلف سلسله مراتب اداری برای نیل به هدف‌های سازمانی.
به عبارت دیگر مفهوم ساختار سازمانی عبارت است از تعین نمودن وظائف، مسولیت‌ها و اختیارات مشاغل مختلف سازمانی و روشن نمودن ارتباطات صحیح و منطقی آن‌ها با یکدیگر.
وظیفه: وظیفه عبارت است از مجموعه‌‌ای از فعالیت‌های سازمانی که یک کارمند یا صاحب مقام میبایست به اعتبار شغل خود انجام دهد.
مسولیت: مسولیت عبارت است از تعهد کارمند یا مدیر به انجام وظایف محوله از طرف مقام مافوق.
اختیار: اختیار عبارت است از وجود آزادی قانونی در جهت اخذ تصمیم و صدور فرامین و دستورات به صلاحدید و نظر صاحب مقام مسول.
به بیان دیگر اختیار یعنی داشتن قدرت اخذ تصمیم در باره کارکنان، برنامه‌ها، تجهیزات و منابع مالی سازمان برای رسیدن به هدف‌های سازمانی
تفویض اختیار: تفویض اختیار عبارت است از واگذاری اختیار به مقامات سازمانی با در نظر گرفتن صلاحیت مشاغل سازمانی. تفویض اختیار ناشی از اساسنامه سازمان بوده و جنبه اجرایی دارد.
تفویض اختیار از صاحب اختیار سلب مسولیت نمیکند بلکه مسولیت وی به صورت نظارت و کنترل به قوت خود باقی خواهد ماند. به طور کلی مسولیت قابل تفویض نیست اما می‌توان آن را واگذار نمود.
وحدت رویه: سیاست‌ها، روش‌ها و رویه‌ها در سازمان میبایست در یک جهت و هماهنگ با یکدیگر باشند.
نظارت وکنترل: برای اطمینان از این که عملیات طبق برنامه و در جهت اهداف سازمان اجرا شود، نظارت و کنترل از طرف مدیر اعمال میشود. در نظارت و کنترل، چنانچه در عملیات اجرایی انحرافی دیده شود در کوتاه‌ترین زمان انحراف اصلاح خواهد شد.
رفتار سازمانی: نگرش‌ها واعمال افراد در سازمان، رفتار سازمانی خوانده میشود. علم رفتار سازمانی از طریق بررسی و مطالعه فرد، گروه و فرایند‌های سازمانی در جستجوی دانش همه جانبه رفتار در محیط‌های سازمانی است.
اثر بخشی سازمان و رفاه فرد در سازمان هدف اصلی مطالعه رفتار سازمانی است.
انگیزش و رفتار: انگیزه‌ها، «چراهای» رفتار هستند. آن‌ها موجب آغاز و ادامه فعالیت می‌شوند و جهت کلی رفتار هر فرد را معین می‌کنند.
نیروی انسانی: نیروی انسانی از مهمترین عوامل بهره‌وری سازمان شناخته شده است. در اینجا منظور نیروی انسانی شایسته و کار‌آمد است و یکی از وظایف مدیریت، پرورش چنین نیرویی است.
هدف‌گذاری: مدیران همواره باید هدف‌های دقیق برای خود و کارکنانشان معین کنند. هدف‌های دقیق و مشخص، موجب بهترین عملکرد خواهد شد.
هدف باید به گونه‌ای روشن تدوین شده باشد و کارکنان بدانند چه کاری از آنان خواسته شده است و عملکرد خوب (استاندارد) چگونه است.
نظریه‌های مدیریتی
مدیریت به مفهوم کلی آن سابقه‌ای به قدمت زندگی اجتماعی انسان دارد. اما آنچه به صورت مدون در زمینه مدیریت تهیه وارائه شده است توسط فردریک وینسلو تیلور Fredrick Winslow Taylor (1917-1856) انجام گرفت که به عنوان بنیان‌گذار مکتب کلاسیک(علمی) در مدیریت شناخته شده است.
دیدگاه‌های قبل از کلاسیک
تمامی مسائل مدیریتی مطرح از ابتدای تاریخ بشر تا سال ۱۹۱۰ در این قسمت طبقه‌بندی می‌شوند. مسائلی نظیر سیستم‌های اداری و مدیریتی سومری‌ها، مصری‌ها، ایرانیان باستان و مواردی نظیر ساخت اهرم ثلاثه مصر و ساخت دیوار چین.
سیر تحول تاریخی:
صرف نظر از مدیریت در قرون و دوران باستان، تأثیرگذارترین افراد دورهٔ قبل از کلاسیک عبارتند از:
چارلز بابیچ، مخترع ماشین‌حساب مکانیکی و اولین شخصی است که به تأثیر محیط در سازمان اشاره کرده.
هنری تاون، کسی که اولین مطالعات مربوط به تأثیر محیط کاری بر عملکرد کارکنان توسط وی انجام گرفته است.
آدام اسمیت، که به پدر علم اقتصاد ومدیریت مشهور است و برای اولین بار موضوع تقسیم کار در سازمان را مطرح نمود.
تئوری مدیریت کلاسیک
این تئوری از سال 1910 شروع شد. محوریت بحث نظریه مدیریت کلاسیک دستیابی به حداکثر کارایی در سازمان میباشد. کلاسیک‌ها به سازمان رسمی توجه داشتند و وجود سازمان غیر رسمی را مضر می‌دانستند. دیدگاه‌های کلاسیک شامل یک نگرش صرفاً مکانیکی به سازمان و افراد بوده است.
کلاسیک‌ها انسان را هم ردیف با سایر عناصر تولید می‌دانستند و برای آن هویت مستقل قائل نبودند.
تئوری‌های نئوکلاسیک (مکتب روابط انسانی)
در سال 1920، در حالی که غرب رکود اقتصادی را تجربه می‌کرد، برخی از دانشمندان علوم اجتماعی به رهبری التون مایو مطالعاتی را دربارهٔ چگونگی واکنش کارکنان به تغییر شرایط کاری، طراحی شغل و محرک‌های مدیریتی وتاثیر آن‌ها بر میزان تولید آغاز کردند. بخش اعظم این مطالعات در یکی از واحدهای شرکت وسترن الکتریک در شهر Hawthorne صورت گرفت که بعدها به مطالعات هاتورن مشهور شد. نئوکلاسیک‌ها بر جنبه‌های انسانی مدیریت تأکید می‌کردند.
نئوکلاسیک‌ها
طرفداران این روش معتقد بودند که مدیریت باید توجه خود را بر افراد متمرکز کند؛ به بیان دیگر متغیرهای اجتماعی را مؤثرتر از متغیرهای فیزیکی می‌دانستند. نگرش مکتب روابط انسانی در مدیریت بر این مبنا استوار بود که مدیرانی که روابط انسانی خوبی در محیط کار برقرار می‌کنند می‌توانند به بهره‌وری بیشتری دست یابند.
به علاوه، جنبش روابط انسانی مرحله‌ای را ایجاد کرد که تکامل یافتهٔ آن امروز به‌عنوان رشتهٔ رفتار سازمانی، یعنی مطالعهٔ افراد و گروه‌ها در سازمان مطرح است.
بروکراسی
عبارت بروکراسی از دو کلمه برو Bureau به معنی دفتر و کراسیcracy به معنی حکومت تشکیل شده است.
سازمان‌های بزرگ برای انجام دادن کار‌های مربوط به خود به دستگاه پیچیده اداری نیاز دارند که در آن ، اختیارات مدیران از طریق سلسله مراتب اعمال میشود و کارها بر اساس قوانین و مقررات خاصی صورت می‌پذیرد. این سازمان‌ها مبین یک نوع بروکراسی هستند.
پیتر بلاو در تعریف بروکراسی می‌گوید: تشکیلات و ترتیباتی که درجهت هماهنگ کردن کار افراد برای ایفای وظایف اداری متعدد، متنوع و پیچیده با نظمی خاص به وجود می‌آید بروکراسی نامیده میشود.
نظریه‌های جدید‌تر
نگرش کمی مدیریت، که هدفش کاربرد روش علمی برای حل مسائل فنی در سطح وسیع است. مدیریت کمی سه شاخهٔ اصلی دارد:
تحقیق در عملیات، مدیریت عملیاتی و سیتم‌های اطلاعاتی مدیریت
نگرش سیستمی، تقریباً از دههٔ 1960 در مدیریت مرسوم شد.
در این مکتب، سازمان به عنوان یک کل (سیستم) در نظر گرفته میشود، و بیش از آنکه اجزا سازمان مورد مطالعه قرار گیرند، روابط متقابل اجزا ونقش آن‌ها به صورت یک مجموعه در تامین هدف‌های سازمان مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد.
فهرست مطالب
تعاریف سازمان و مدیریت
مکاتب مدیریت
مدیریت و وظایف آن
رفتار سازمانی
مدیریت در رادیو و تلویزیون