پاورپوینت راهبردها و مراحل کلیدی در برنامه ریزی استراتژیک، عوامل اساسی برای تحقق اهداف و مأموریت‌های سازمانی ارائه می‌دهند. در این فرآیند، ابتدا تحلیل وضعیت فعلی سازمان انجام می‌شود تا مسائل استراتژیکی، عوامل محیطی، فرصت‌ها و تهدیدها مشخص شوند. سپس، سازمان به تعیین مأموریت و اهداف استراتژیک می‌پردازد که از اهمیت بسیاری برخوردارند و باید با دقت و واضحی تعریف شوند.
بر اساس این مأموریت و اهداف، راهبردهای استراتژیک تعیین می‌شوند که به عنوان ابزارهای اصلی جهت دستیابی به اهداف عمل می‌کنند. این راهبردها شامل تصمیمات و اقدامات مشخصی برای بهبود عملکرد و موفقیت در مواجهه با چالش‌های محیطی می‌باشند. در نهایت، اجرای این راهبردها و نظارت بر اجرا، مراحل کلیدی دیگر برنامه‌ریزی استراتژیک را تشکیل می‌دهند تا سازمان بتواند به طور مداوم روی اهداف استراتژیک خود کار کند و تطابق با محیط خود را حفظ نماید.
تعریف اهمیت برنامه ریزی استراتژیک در مدیریت سازمانی
برنامه‌ریزی استراتژیک در مدیریت سازمانی به عنوان یک فرآیند بسیار حیاتی شناخته می‌شود، زیرا تعیین مسیر و تعیین اهداف طولانی‌مدت سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این فرآیند نقش کلیدی در تطبیق سازمان با محیط‌های متغیر دارد و اهداف را با منطق و تدابیر مشخصی مطرح می‌کند.
برنامه‌ریزی استراتژیک به سازمانها این امکان را می‌دهد که منابع خود را بهتر تخصیص دهند، ریسک‌های ممکن را پیش‌بینی کنند، و قدرت تطابق و تغییر سریع در یک جهان متغیر را تقویت کنند.
این فرآیند نقش مهمی در ایجاد یک راهنمای استراتژیک برای سازمان بازی می‌کند، که از مسئولان و کارکنان به عنوان یک نقطه مرجع برای تصمیم‌گیری‌های روزمره و تدوین اهداف عملی در طی زمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این رو، برنامه‌ریزی استراتژیک اهمیت بسیاری در بهبود عملکرد سازمانی دارد و بدون آن، سازمانها به سختی می‌توانند در مسیری مطلوب و پایدار حرکت کنند.
مراحل کلیدی در برنامه ریزی استراتژیک
برنامه‌ریزی استراتژیک یک فرآیند چند مرحله‌ای است که در تعیین هدف‌های کلان سازمان و راهبردهای مطابق با آنها تخصیص منابع و اقدامات موردنیاز برای دستیابی به این اهداف تمرکز دارد. مراحل کلیدی در این فرآیند عبارتند از:
- تعیین و تدوین ماموریت و اهداف کلان سازمان؛
- تجزیه و تحلیل محیط داخلی و خارجی سازمان به منظور شناخت نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت‌ها و تهدیدات خارجی؛
- تعیین راهبردهای عمده برای دستیابی به اهداف؛
- تخصیص منابع و تدوین برنامه‌ها و اقدامات مختلف؛
- اجرا و پیگیری برنامه‌ها؛
- ارزیابی و بازبینی مداوم عملکرد و تطابق با استراتژی‌ها
این مراحل، اگر با دقت و تامل انجام شوند، به سازمان امکان می‌دهند تا در راستای دستیابی به اهداف خود، از منابع خود به بهترین نحو استفاده کند و بر رقبا پیشی بگیرد.
تعریف مدیریت
مدیریت به معنی فعالیتی منظم و هدفمند است که به منظور تحقق اهداف معین از طریق برنامه‌ریزی، تنظیم منابع موجود، انجام کارها با همکاری افراد و شرکت فعال در فرآیند تصمیم‌گیری صورت می‌گیرد. این فرآیند به معنای مدیریت منابع انسانی، مالی، فیزیکی و دیگر عناصر سازمانی برای دستیابی به اهداف و وظایف مشخصی استفاده می‌شود و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، کنترل مداوم، انتخاب استراتژی‌های مناسب و مشارکت موثر اعضا و کارکنان سازمان است. این فرآیند همچنین به منظور بهره‌وری بهتر از منابع و ایجاد روابط مؤثر در سازمان صورت می‌گیرد. مدیریت برای تسهیل اجرای رویه‌ها و انتخاب مسیرهای مناسب برای دستیابی به اهداف سازمانی اساسی است و تأثیر عمیقی بر عملکرد و موفقیت سازمان دارد.
تعریف برنامه ریزی
برنامه‌ریزی عبارت است از فرآیندی ساختارمند و منطقی که برای دستیابی به اهداف موردنظر، منابع محدود را تهیه، توزیع و تخصیص می‌دهد. این فرآیند از تعیین اهداف مطلوب آغاز می‌شود و سپس با بهینه‌سازی و ترتیب‌بندی اقدامات و فعالیت‌ها به منظور رسیدن به این اهداف ادامه می‌یابد. هدف اصلی برنامه‌ریزی، تضمین اجرای کارآمد و موفقانه فعالیت‌هاست، و این فرآیند معمولاً به تعیین بهترین راهبردها و تدابیر برای انجام کارها با کارآیی بالا و در حداقل زمان و هزینه ممکن متمرکز می‌شود. بنابراین، برنامه‌ریزی نه تنها به تعیین راهبردهای صحیح کمک می‌کند بلکه نیز از تنظیم کارآیی و تحقق اهداف با کیفیت و بهبود عملکرد سازمانی حمایت می‌کند.
انواع برنامه بر اساس سطوح سازمانی
برنامه‌ریزی استراتژیک در سازمانها براساس سه سطح مختلف انجام می‌شود. سطح اول استراتژیک به تعیین اهداف بلندمدت و حیاتی سازمان اختصاص دارد. در این سطح، سازمان تعیین می‌کند که به کجا می‌خواهد برود و چگونه به آنجا برسد.
سطح دوم تاکتیکی به تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت و اجرای تغییرات در سازمان اختصاص دارد. در این سطح، سازمان وسایل و منابع مورد نیاز برای تحقق اهداف استراتژیک را تعیین می‌کند.
سطح سوم عملیاتی به تعیین فعالیت‌ها و عملیات روزانه سازمان برای اجرای تصمیمات تاکتیکی اختصاص دارد. در این سطح، تمرکز بر روی بهترین انجام دادن کارها و افزایش کارآیی عملیاتی است. این سه سطح برنامه‌ریزی در سازمانها باعث هماهنگی و هدف‌گذاری از سطح عمده‌تر به سطح جزئی تر می‌شوند تا سازمان بتواند به بهترین نحو اهداف خود را دنبال کرده و از منابع خود بهره‌وری کند.
انواع برنامه ریزی
برنامه ریزی در سازمانها به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود. برنامه‌ریزی جامع که به تعیین راهنمای کلی و جهت گیری سازمان برای تحقق اهداف عمده اختصاص دارد. برنامه ریزی عملیاتی به اجرای تصمیمات و چهارچوب‌های تعیین شده توسط برنامه‌ریزی جامع می‌پردازد.
هر برنامه‌ریزی جامع به برنامه‌ریزی عملیاتی نیاز دارد، زیرا برای تحقق اهداف، اقدامات و اجرای تصمیمات لازم است. تلفیق این دو نوع برنامه‌ریزی باعث بوجود آمدن برنامه‌ریزی تلفیقی می‌شود که به سازمانها کمک می‌کند تا همهٌ جمع شده به سمت اهداف عمل کنند و از منابع خود به بهترین نحو استفاده کنند.
ارتباط برنامه جامع و عملیاتی
برنامه‌ریزی جامع و عملیاتی دو مفهوم کلان در مدیریت سازمانی هستند که هر کدام دارای نقش و مسئولیت مختص خود می‌باشند. برنامه‌ریزی جامع با تمرکز بر ارزش‌ها، ایدئولوژی، سیاست‌ها و استراتژی‌های سازمان توسط مدیران ارشد و سیاست‌مداران سازمان انجام می‌شود و به رشد و توسعه‌ی سازمان می‌پردازد. از طرف دیگر، برنامه‌ریزی عملیاتی تاکتیک‌ها و اجرای تصمیمات به منظور دستیابی به اهداف خاص، عینی و محدود را در سطح مدیریت اجرایی سازمان مورد توجه قرار می‌دهد.
برنامه‌ریزی جامع از منافع آینده سازمان سخن می‌گوید، در حالی که برنامه‌ریزی عملیاتی به منافع فعلی و معین توجه دارد و دارای اطمینان و دید واضحی است. تضاد و هماهنگی میان این دو نوع برنامه‌ریزی به سازمانها کمک می‌کند تا اهداف عمده‌ی خود را دستیابی دهند و در عین حال به بهترین کارآیی در اجرای وظایف و تولید خدمات و محصولات خود بپردازند.
انواع برنامه جامع
برنامه ریزی جامع از جهات مکانی، زمانی، موضوعی وفلسفی یا مرامی قابل تقسیم است. دو نوع از مهمترین برنامه ریزی های جامع عبارتند از:
- برنامه ریزی استراتژیک
- برنامه ریزی دراز مدت
برنامه ریزی استراتژیک (Strategic Planning)
برنامه‌ریزی استراتژیک به عنوان یک فرآیند سیستماتیک با هدف تطبیق قابلیت‌های داخلی سازمان با شرایط محیطی و تنظیم استراتژی جدید برای دستیابی به اهداف مشخص تعریف می‌شود. این فرآیند مهم به تعیین راهبردها و مسیرهای دقیق برای رسیدن به نقطه تعادل مابین سازمان و محیط خارجی می‌پردازد. برنامه‌ریزی استراتژیک نه تنها به تعیین اهداف می‌پردازد بلکه نیز راه‌های تطبیق استراتژی با عملکرد عملیاتی سازمان را تسهیل می‌کند.
یکی از چالش‌های مهم در مدیریت استراتژیک، تبدیل استراتژی‌ها به عملیات قابل اجرا و ایجاد خصوصیت اجرائی در برنامه استراتژیک میباشد. این مسئله نشان دهنده اهمیت رهبری و کارآفرینی در فرآیند مدیریت استراتژیک است. مدیران باید معلوم نمایند که چگونه استراتژی‌های تعیین شده را به عملیات درونی سازمان اعمال کنند تا به دستاوردهای مطلوب برسند.
ویژگیهای برنامه ریزی استراتژیک
- به تاثیر عوامل خارجی توجه می‌کند
- آینده نگر است
- نوعی برنامه بلند مدّت است
- مدیریت عالی مسئول آن میباشد
- زمینه اساسی برای تمامی برنامه های دیگر در سطوح سازمانی را ترسیم می‌کند.
- موجب هدایت تمامی سازمان می‌شود
- به علت تجسم بهتر و دقیق آینده، امکان رسیدن به اهداف بیشتر است.
- بدون برنامه ریزی عملیاتی قابل اجرا نمی باشد
- در واقع برنامه ریزی استراتژیک به دو سوال پاسخ می‌دهد
تحلیل، شناخت و هدف‌گذاری
تحلیل و برنامه ریزی در مدیریت استراتژیک از مراحل اساسی و حیاتی است که به تصمیم گیری های موفق در سازمان منجر می‌شود. این فرآیند شامل تجزیه و تحلیل وضعیت فعلی سازمان می‌شود که در آن مسائل استراتژیکی، عوامل محیطی، فرصت ها و تهدیدهای محیطی، و نقاط قوت و ضعف درونی سازمان شناسایی می‌شوند. این اطلاعات به وسیله تجزیه و تحلیل SWOT به دست می‌آیند و این ابزار به ارزیابی مجدد مأموریت و اهداف سازمان هم پیش می‌رود.
با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این مراحل، سازمان می‌تواند گزینه‌های مختلف استراتژی را ارزیابی کرده و اهداف استراتژیک را با دقت تعیین کند. این فرآیند کلان حیاتی برای تعیین مسیر و راهبردهای استراتژیک در مواجهه با مسائل و فرصت‌های محیطی است و سازمانها را در دستیابی به اهداف بلندمدت و مدیریت تغییرات تأییدی و تسهیل‌کننده می‌کند.
کاربرد ارزشهای سازمانی
- مبنا و معیار برای تصمیم گیری
- بیان کننده ارزش های مورد قبول جامعه و سازمان
- ایجاد انگیزه در کارکنان
- وسیله تغییر فرهنگ سازمانی
- تبیین ساختار ومحرک عملیاتهای تبدیل دورنما به واقعیت
فهرست مطالب
تعریف مدیریت
وظایف مدیریّت (Management Functions)
ارتباط وظایف مدیریّت
تعریف برنامه ریزی
انواع برنامه بر اساس سطوح سازمانی
استراتژیک (Strategic)
تاکتیکی (Tactical)
عملیاتی (Operational)
مقایسة برنامههای استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی
انواع برنامه ریزی
ارتباط برنامه جامع و عملیاتی
انواع برنامه جامع
برنامه‌ریزی استراتژیک(Strategic Planning)
ویژگیهای برنامه‌ریزی استراتژیک
مراحل فرآیند برنامه ریزی استراتژیک
فرآیند مدیریّت استراتژیک
تحلیل، شناخت و هدف گذاری (Goal Setting)
ذینفع ها (Stakeholders)
شناسائی مشتریان و نیازهای آنها
چشمانداز (Vision)
دورنما VISION
ویژگی چشم انداز
نحوه تهیه چشم انداز
رسالت یا مأموریّت (Mission)
رسالت MISSION
ارزش ها VALUES
کاربرد ارزشهای سازمانی:
نقش و اهداف بیانیة مأموریّت
شناخت محیط های سازمانی
- محیط کلان (PEST)
- محیط رقابتی (پورتر)
- محیط داخلی
ارزیابی عوامل محیطی
تهیه ماتریس ارزیابی عوامل خارجی External Factor Evaluation (EFE)
ماتریس ارزیابی عوامل خارجی
ارزیابی عوامل درونی
قدم دوم: ارزیابی عوامل داخلی موثر
- شناسائی نحوه عملکرد سازمان در گذشته:
- شناسائی عملکرد فعلی سازمان :
- شناسائی نقاط ضعف و قوت:
تدوین استراتژی ها:
ماتریس ارزیابی عوامل داخلی
ماتریس توز TOWS
قدم چهارم: تهیه ماتریس توز TOWS
تهیه ماتریس داخلی و خارجی Internal External (IE)
انتخاب و تدوین استراتژی
مشخصات تصمیمهای استراتژیک
راهکارهای استراتژی‌های اصلی (Generic Strategy Alternatives)
اجرای استراتژی
تدوین برنامة عملیاتی
برنامه‌ریزی عملیاتی یا اجرایی (Operational Planning)
مراحل برنامه‌ریزی عملیاتی
تجزیه و تحلیل وضعیّت موجود منطقه
تعیین اهداف برنامه
اهمیّت اهداف برنامه
نکاتی که در تعیین اهداف میبایستی رعایت شود
خصوصیات اهداف اختصاصی(Specific Objectives)
تعیین استراتژی‌ها (Strategies)
تعیین فعّالیّتها (Activities)
شرح تفصیلی فعّالیّتها (سازماندهی فعّالیّتها)
جدول زمانبندی (Time Table)
جدول گانت (Gantt Chart)
ارزشیابی و کنترل
پایش و ارزشیابی برنامه
پایش و ارزشیابی براساس مدل زنجیرهای
مقاله راهبردها و مراحل کلیدی برنامه ریزی استراتژیک دارای 70 صفحه و به صورت پاورپوینت تدوین شده است.