تعریف بسیار ساده اثربخشی تا دهه 1950:
میزان یا حدی که یک سازمان موفق به دست آوردن اهداف خود شده است، نقطه مهمی در اندازه‌گیری عملکرد و موفقیت سازمانی است. بقاء در تحقق اهداف، که اکثر دانشمندان به عنوان یک شرط ضروری برای موفقیت سازمانی تصور می‌کنند، در برخی شرایط ممکن است به عنوان یک عنصر اساسی از اعتبار سازمان در نظر گرفته شود.
معیارهای اثربخشی سازمانی
1- اثربخشی کلی:
ارزیابی کلی، یک نوع ارزیابی جامع است که عمدتاً از طریق ترکیب اطلاعات مربوط به عملکرد گذشته، معیارهای متعدد و تخصصی یا از طریق داوری و ارزیابی افراد ماهر و آگاه از عملکرد سازمان به عمل می‌آید. این نوع ارزیابی به منظور سنجش و ارزیابی کیفیت و عملکرد کلی سازمان یا یک واحد سازمانی به کار می‌رود. در این روش، اطلاعات متنوعی از گذشته سازمان گردآوری می‌شود و به تحلیل و تفسیر آنها پرداخته می‌شود تا نقاط قوت و ضعف سازمان شناسایی شده و بهبودهای مورد نیاز مشخص گردد. ارزیابی کلی می‌تواند به مدیران و تصمیم‌گیران کمک کند تا بهبودهای موثرتری را در عملکرد سازمان اعمال کنند.
2- بهره وری:
معمولاً حجم یا میزان محصولات و خدمات اصلی که یک سازمان ارائه می‌دهد، به عنوان معیاری جهت اندازه‌گیری عملکرد استفاده می‌شود. این اندازه‌گیری می‌تواند در سه سطح مختلف انجام شود، از جمله سطح فردی، سطح گروهی و سطح سازمانی. برای این منظور، اطلاعات و مدارک موجود مورد مراجعه قرار می‌گیرند و به طور ترکیبی یا ترکیب‌شده از این اطلاعات، اندازه‌گیری‌های مرتبط با عملکرد سازمان انجام می‌شود. این اندازه‌گیری‌ها به سازمان کمک می‌کنند تا عملکرد خود را ارزیابی کرده و بهبودهای لازم را در سه سطح مختلف اعمال کند.
3- کارایی:
این نسبت نشان دهنده مقایسه‌ای است بین برخی از جنبه‌های عملکرد یک واحد سازمانی و هزینه‌های ممکن برای دستیابی به آن عملکرد.
4ـ سود:
مبلغ درآمد حاصل از فروش، که از کل هزینه‌ها و تعهدات کسر شده است، به عنوان سود محاسبه می‌شود. عموماً، نرخ بازگشت سرمایه و درصد بازدهی از کل فروش به عنوان معیارهایی برای سنجش سودآوری و کارایی عملکرد یک کسب و کار در نظر گرفته می‌شوند.
5ـ کیفیت:
کیفیت محصولات یا خدماتی که یک سازمان ارائه می‌دهد، ممکن است براساس نوع محصولات و خدمات مختلفی که توسط سازمان ارائه می‌شود، شکل‌های عملیاتی متنوعی را به خود بگیرد.
6-حوادث
میزان سوانحی که حین کار اتفاق می افتد و اتلاف وقت را موجب می شود.
7ـ رشد:
افزایش در متغیرهایی که بر مقایسه وضعیت فعلی سازمان با وضعیت گذشته آن دلالت می کند.
8ـ میزان غیبت در کار
9ـ جابجایی (ترک خدمت)
10ـ رضایتمندی شغلی:
رضایت فرد نسبت به آنچه که از شغل برای او حاصل می شود.
11ـ انگیزش:
به آمادگی و میل فرد برای درگیرشدن در اعمال هدفمند و یا فعالیت های شغلی اطلاق می شود.
12ـ روحیه:
پدیده ای گروهی بوده که متضمن تلاش مضاعف، یکی شدن اهداف فرد و سازمان و ایجاد تعهد و احساس تعلق می باشد.
روحیه، مساله ای گروهی بوده و انگیزش، موضوعی فردی به شمار می آید.
13ـ کنترل:
به کمک کنترل، رفتار اعضاء سازمان تحت نفوذ قرار گرفته و جهت داده می شود.
14ـ انسجام/ تعارض:
انسجام: افراد در سازمان با هم خوب کار کنند و ارتباطات همه جانبه و باز است و تلاش های کاری آنها هماهنگ باشد.
تعارض: برخورد فیزیکی، لفظی، هماهنگی ضعیف و ارتباطات غیراثربخش می باشد.
15ـ انعطاف پذیری/ انطباق:
توانایی یک سازمان برای تغییر رویه های استاندارد عملیاتی خود در پاسخ به تغییرات محیطی سازمان می باشد.
16ـ برنامه ریزی و هدف گذاری
17ـ اجماع در هدف:
میزانی که افراد یک سازمان، هدف واحدی را برای سازمان خود تصور می کنند.
18ـ نهادینه کردن اهداف سازمانی:
پذیرش اهداف سازمانی و باور این که اهداف سازمانی صحیح و درست می باشند.
19ـ سازگاری نقش و هنجار:
به میزان توافقی که اعضاء سازمان درخصوص موضوعاتی از قبیل نگرش های مساعد سرپرستی، انتظارات نقش، روحیه و الزامات نقش دارند، اشاره می کند.
20ـ مهارت های ارتباطی مدیریتی:
این متن به مهارت‌هایی اشاره دارد که مدیران برای برقراری ارتباط موثر با سرپرستان، زیردستان و همکاران خود از آنها بهره می‌برند. این مهارت‌ها شامل ارائه حمایت‌های متنوع، تسهیل تعاملات سازنده و مفید، و ایجاد اشتیاق برای دستیابی به اهداف و عملکرد عالی می‌شوند.
21ـ مهارت های انجام وظیفه مدیریتی:
به سطوح مهارت های کلی اشاره دارد که مـــدیران سازمان و رهبران گروه ها برای تحقق وظایف ســـازمانی لازم دارند. مهارت هایی که مدیران در هنگام تعامل با اعضاء سازمان به کار می برند در این مقوله قرار نمی گیرد.
22ـ مدیریت اطلاعات و ارتباطات:
کارایی، صحت و دقت در تجزیه و تحلیل اطلاعات مهم برای اثربخشی سازمان.
23ـ آمادگی:
قضاوت کلی درخصوص این که آیا سازمان می تواند وظایف جدیدیش را به طور موفقیت آمیز انجام دهد.
انواع رویکردهای اثربخشی:
1ـ رویکرد نیل به هدف
2ـ رویکرد سیستمی
3ـ رویکرد ذینفعان استراتژیک
4ـ رویکرد ارزش رقابتی
پیش فرض های رویکرد نیل به هدف:
1ـ سازمان باید اهداف نهایی داشته باشد.
2ـ این اهداف باید به درستی مشخص شده و برای درک بهتر باید تعریف شوند.
3ـ اهداف باید در حد امکان قابل کنترل و اداره باشند.
4ـ روی اهداف باید اجماع یا توافق عمومی صورت گرفته باشد.
5ـ پیشرفت بسوی هدف باید قابل اندازه گیری باشد.
مسائل و مشکلات رویکرد نیل به هدف
1ـ رویکرد نیل به هدف، اجماع در اهداف
را فرض می کند.
با توجه به:
چندگانگی اهداف و منافع متفاوت و گوناگون در سازمان
بیان اهداف در غالب عبارات و اصطلاحات مبهم و نامشخص
تعبیر و تفسیر افراد از اهداف بر مبنای منافع شخصی خود
مسائل و مشکلات رویکرد نیل به هدف
2ـ در خیلی از سـازمانها، اهـداف، رفتــار سازمانها را جهت نمی دهند.
3ـ سازمانها ممکن است اول عمل نمایند و سپس به تنظیم هدف بپردازند تا آنچه را که رخ داده توجیه نمایند.
برای افزایش اعتبار اهداف باید:
- حصول اطمینان از اینکه اطلاعات اولیه، جهت تدوین اهداف رسمی از همه افراد ذینفع دریافت شده حتی اگر این افراد در کادر مدیریت عالی جایی نداشته باشند.
- اهداف واقعی از طریق مشاهده رفتار واقعی اعضاء استنباط گردد.
- مشخص کردن این که سازمان به دنبال تحقق هم اهداف کوتاه مدت و هم اهداف بلندمدت می باشد.
- تاکید بر روی اهداف ملموس، تحقق پذیر و قابل سنجش، به جای تکیه بر بیانیه های مبهم که فقط آینه تمام نمای انتظارات سازمانی است.
- مدنظر قراردادن اهداف به عنوان پدیده های پویا که دستخوش تغییر می شوند نه عباراتی ثابت و تغییرناپذیر.
فهرست مطالب
تعریف بسیار ساده اثربخشی تا دهه 1950:
معیارهای اثربخشی سازمانی
انواع رویکردهای اثربخشی:
پیش فرض های رویکرد نیل به هدف:
مسائل و مشکلات رویکرد نیل به هدف
برای افزایش اعتبار اهداف باید:
مشکلات رویکرد سیستمی
ارزش عملی رویکرد سیستمی برای مدیران
رویکرد ذینفعان استراتژیک
پیش فرضهای رویکرد ذینفعان استراتژیک
مسائل و مشکلات رویکرد ذینفعان استراتژیک
رویکرد ارزشهای رقابتی
مدلهای چهارگانه ارزشهای اثربخشی